هشدار مجمع جهانی تغییرات اقلیمی برای اقدام فوری در مقابله با گرمایش زمین

در گزارش ویژه مجمع بین‌المللی تغییرات اقلیمی (IPCC) که به‌تازگی منتشر شده، هشدار داده شده است برای محدود کردن میزان گرمایش زمین به ۱/۵ درجه‌ی سانتی‌گراد و درنتیجه کاهش اثرات مخرب گرمایش جهانی، نیاز به اصلاحات فوری و بی‌سابقه‌ای‌ در تمامی ابعاد جوامع است.

از زمان انقلاب صنعتی تاکنون، انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از فعالیت‌های بشر موجب شده است تا میانگین دمای جهانی، یک درجه‌ی سانتی‌گراد افزایش یابد. در سال ۲۰۱۵، توافق‌نامه‌ی پاریس با هدف تقویت اراده‌ی جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی، به امضای ۱۹۵ کشور رسید.یکی از اهداف کلیدی این پیمان، محدود کردن میزان گرمایش جهان به عددی کمتر از ۲ درجه‌ی سانتی‌گراد نسبت به دوران قبل از انقلاب صنعتی بود و همان موقع، یک هدف خوش‌بینانه‌تر برای دستیابی به نرخ ۱/۵ درجه تا پایان قرن جاری در‌ نظر گرفته شد.

در دسامبر سال جاری، تمامی کشورهای عضو این پیمان در کنفرانس تغییرات اقلیمی شهر Katowice لهستان، مجددا گرد هم می‌آیند تا پیشرفت‌های خود را مورد بازبینی قرار دهند.

گزارش تازه‌ی مجمع بین‌المللی تغییرات اقلیمی به مقایسه‌ی وضعیت تهدیدهای احتمالی پیش ‌رو در هریک از سناریوهای افزایش ۱/۵ یا ۲ درجه‌ای دمای جهان پرداخته است. همچنین نقشه اقدامات لازم برای تحقق هر یک از این دو سناریو شرح داده شده است.

این گزارش با تلاش ۹۱ دانشمند تهیه شده و توسط ویراستارانی از ۴۰ کشور مختلف جهان، مورد بازبینی قرار گرفته است. همچنین در این سند، به بیش از ۶ هزار منبع علمی ارجاع شده است و در واقع حاصل کار هزاران نفر از متخصصان و کارمندان بخش‌های دولتی است. گزارش یادشده به‌عنوان مرجع علمی اصلی در بررسی و تصمیم‌گیری اعضا، طی کنفرانس پیش‌رو مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

Panmao Zhai، یکی از اعضای کارگروه شماره‌ی یک IPCC، با ماموریت بررسی مبنای فیزیکی تغییرات اقلیمی گفت:

یکی از پیام‌های اصلی که می‌توان از این گزارش استخراج کرد، این است که ما همین حالا هم پیامدهای افزایش یک درجه‌ای گرمای جهان را در قالب پدیده‌هایی نظیر تعدد بلایای طبیعی، بالا آمدن سطح آب دریاها، ناپدید شدن یخ‌های قطبی می‌بینیم.

مطابق این گزارش، چنانچه بشر هنوز به کاهش نسبی آثار ویرانگر تغییرات اقلیمی امیدوار است، باید محدودیت افزایش ۱/۵ درجه ای را به‌جای دو درجه اعمال کند.

به‌عنوان مثال، میزان بالا آمدن سطح آب دریاها را در نظر بگیرید. چنانچه دما دو درجه افزایش یابد، سطح آب دریاها به اندازه‌ی ۱۰ سانتیمتر بیشتر از زمانیکه دما ۱/۵ درجه افزایش یابد، بالا خواهد آمد. ممکن است این اختلاف چندان به چشم نیاید؛ اما همین نیم درجه اختلاف دما باعث می‌شود ۱۰ میلیون نفر دیگر از ساکنان جزایر و مناطق ساحلی پست در معرض خطر سیلاب و دیگر بلایا قرار گیرند.

همچنین پیش‌بینی می‌شود که سناریوی افزایش دو درجه‌ای دما باعث گرمایش اقیانوس‌ها شود.این امر به‌نوبه خود منجر به افزایش میزان اسیدیته و کاهش سطح اکسیژن آبها خواهد شد. این عوامل در مجموع تهدیدی جدی برای تنوع زیستی در دریاها، اکوسیستم‌ها و صنعت شیلات محسوب می‌شود.

همچنین افزایش دو درجه‌ای ممکن است آثار مخربی بر سلامت و تندرستی ما داشته باشد. این آثار می‌تواند شامل ریسک افزایش تولید ازون و نیز مرگ‌و‌میر های ناشی از گرمای زیاد باشد. افزایش دما باعث افزایش شیوع بیماری‌های مرگباری نظیر مالاریا و تب دِنگی می‌شود و بدتر از همه اینکه میزان تولید غلاتی نظیر ذرت، برنج و گندم در اثر تغییرات آب‌و‌هوا بشدت افت خواهد کرد.

گرمایش جهانی آثار مخربی بر بسیاری از اکوسیستم‌های ارزشمند بر جای گذاشته است. برای نمونه، باعث ناپدید شدن تپه‌های مرجانی با سرعتی باورنکردنی شده است. این گزارش پیش‌بینی کرده است که چنانچه بشر نتواند میزان گرمایش را به ۱/۵ درجه محدود کند، تمامی تپه‌­های مرجانی به معنای واقعی کلمه از بین خواهند رفت. حتی در صورت موفقیت بشر در این مورد، باز هم ۷۰ الی ۹۰ درصد از این تپه‌­ها را از دست خواهیم داد.

موارد یادشده تنها چند نمونه از فهرست بلند (و البته غم‌­انگیز) تهدید­های ناشی از تغییرات اقلیمی است که درصورت رسیدن افزایش دما به آستانه‌ی دو درجه یا بیش از  آن، به طرز فاجعه­‌بارتری رخ خواهند داد.

امضاکنندگان توافق‌­نامه پاریس باید در همه‌ی عرصه­‌ها از صنعت و ساختمان گرفته تا کاربری زمین، مدیریت شهری و البته نحوه‌ی تامین انرژی، تغییراتی جامع ایجاد کنند. میزان جهانی انتشار کربن در سال ۲۰۳۰ باید به میزان ۴۵ درصد مقدار  آن در سال ۲۰۱۰، کاهش یابد.

تا سال ۲۰۵۰ بشر باید بتواند میزان انتشار خالص (Net emission) را به صفر برساند. دستیابی به این امر مستلزم آن است که به‌صورت گسترده به منابع تجدید‌پذیر روی آوریم و با تکنولوژی‌هایی نظیر جداسازی کربن و ذخیره سازی (CCS) و تکنولوژی­‌های پاکسازی دی اکسید کربن (CDR) بتوانیم مازاد کربن منتشرشده در اتمسفر را به دام بیندازیم.

چنانچه دمای جهانی به بالاتر از میزان ۱/۵ درجه برسد، اعمال روش­‌های جذب و حذف دی‌اکسید کربن تا زمانی که دما دوباره به زیر نقطه‌ی هدف تا سال ۲۱۰۰ برسد، ضروری خواهد بود. مسئله‌ی گیج­‌کننده این است که بازدهی روش‌­های انتشار منفی (که این سناریو به آن تکیه دارد) هنوز در مقیاس­‌های بزرگ به اثبات نرسیده است.

نویسندگان این گزارش برآورد کرده­‌اند که به‌روزرسانی سیستم انرژی جهانی طی سال­های ۲۰۱۶ تا ۲۰۳۵  نیاز به ۲/۴ تریلیون دلار سرمایه­‌گذاری سالیانه خواهد داشت.

حتی در بهترین سناریوی ممکن که طی آن گرمایش زمین تا پایان سده‌ی جاری به ۱/۵ درجه محدود شود، باز هم احتمالا عواقب منفی این میزان گرمایش، ویرانگر خواهد بود. اما این کاهش کمتر دما، زمان ارزشمندی در اختیار بشر قرار می­‌دهد تا خود را با شرایط ناسازگار ناشی از تغییرات اقلیمی وفق دهد.

Debra Roberts، از اعضای کارگروه شماره دو IPCC، با ماموریت بررسی اثرات، سازگاری و عوامل آسیب‌­پذیری تغییرات اقلیمی، می­‌گوید:

این گزارش اطلاعات مورد نیاز را در اختیار سیاست­‌گذاران و متخصصان قرار می­‌دهد تا به کمک آن بتوانند با در نظر گرفتن مختصات بومی و نیازهای مردم، در قبال تغییرات اقلیمی تصمیم‌گیری کنند.