الگوبرداری از چین برای کنترل آلودگی هوای ایران

تهرانو پکن به عنوان دو کلانشهر هر دو از آلودگی هوا رنج می برند. آمارها گویای آن است سالانه یک میلیون نفر در چین و بیش از ۱۵ هزار نفر نیز در تهران به دلیل بیماری های ناشی از آلودگی هوا، به کام مرگ می روند اما اکنون وضعیت برای چینی ها تغییر کرده است. پکن و تهران زمانی در بحث آلودگی هوا با یکدیگر رقابت داشتند و دوشادوش یکدیگر رکورد می زدند پکن همیشه پیشتاز بود و شاخص آلودگی هوای آن جلوتر از تهران، اما اکنون این وضعیت تغییر کرده است و شاخص جهانی پکن ظرف سه سال بیش از ۱۴۰ رتبه ارتقا یافته است و از رده ۴۰ آلوده ترین شهرهای جهان به ۱۸۷ رسیده است.

آلودگی هوا همواره یکی از معضلات دولت چین بوده است رشد اقتصادی این کشور در کنار مصرف انرژی، به آلودگی هوا در این کشور افزوده است. در همین راستا یکی از برنامه های مهم حزب کمونیست چین مهار و جلوگیری از آلودگی هوا است چین در چند سال گذشته تلاش کرده است میزان انتشار آلاینده ها را تا اندازه زیادی کاهش داده و محیط زیست را به طور کلی بهبود بخشد.

سه سال پیش بود که ‘لی که چیانگ‘ نخست وزیر چین در نشست سالانه حزب کمونیست این کشور برنامه ‘شی جین پینگ’ رییس جمهوری این کشور را ‘بازگشت آسمان آبی’ به پکن اعلام کرد از آن سال تا کنون اگرچه مدت زیادی نگذشته است اما شاخص های آلودگی هوا در پکن به صورت جدی تغییر کرده اند.

چین در گام نخست برای رفع این مشکل «مقررات مهار و جلوگیری از آلودگی هوا» را اجرا کرد و در راستای اجرای این قانون به دستاوردهایی مهمی هم رسید. آمار وزارت حفاظت از محیط زیست چین بیانگر این است میزان پی ام ۱۰ (۱۰PM) در سال ۲۰۱۷ در سراسر چین در مقایسه با سال ۲۰۱۳ میلادی ۲۱.۵ درصد کاهش یافته است در همین مدت، میزان پی ام ۲.۵ در شهر پکن به عنوان آلوده ترین شهر کشور نیز ۳۸.۲ درصد کاهش یافته است.

ایرانیانی که در پکن زندگی می کنند نیز به وضوح بهبود کیفیت آلودگی هوای این شهر را لمس می کنند . آن‌ها می گویند:

همین چند سال پیش ، درجه آلودگی هوای پکن، به حدی بود که ۱۰ متر جلوتر از خودت را نمی‌دیدی، اما در یکی دو سال گذشته وضعیت به شدت تغییر کرده است.

کارشناسان معتقدند در صورتی که روند کاهش آلودگی هوا در چین به همین صورت حفظ شود، امید به زندگی در میان چینی‌ها به طور متوسط ۲/۴ سال افزایش خواهد یافت چون ذرات ریز در بیماری‌های قلبی عروقی، تنفسی و همچنین سرطان نقش مهمی بازی می‌کنند.

راز چینی‌ها چه بود؟

اما چین چگونه توانست، ظرف چند سال وضعیت آلودگی هوای پکن را بهبود بخشد به طوری که در پاییز و زمستان سال گذشته فقط یک روز مدارس این شهر به خاطر آلودگی هوا تعطیل بود، رقمی که در سال های قبل بیش از ۳۰ روز را هم تجربه کرده است.

‘لی شو،کارشناس پژوهشگاه منابع طبیعی و محیط زیست چین، در ارتباط با برنامه‌های دولت چین برای کنترل و مقابله با آلودگی هوا گفت:

نوسازی ساختار صنایع، صرفه جویی در مصرف انرژی و کاهش انتشار آلاینده ها از جمله برنامه های دولت برای مقابله با این معضل در چند سال گذشته بوده است.  برنامه چین برای کنترل آلودگی هوا از سال ۲۰۱۵ میلادی شروع شد این برنامه اگر چه همزمان در ۳۱ استان کشور انجام شد اما نظارت شدیدتری در پکن در مورد آن اعمال شده است.

۱- سختگیری در اجرای قانون

به گفته کارشناس پژوهشگاه منابع طبیعی و محیط زیست چین، بعد از تصویب قوانین، اجرای آن مهمترین کاری بود که دولت چین انجام داده است.

آمارها بیانگر آن است بیش از ۱۸ هزار مقام حزبی و دولتی در سطوح مختلف به دلیل رعایت نکردن قوانین و اولویت های محیط زیستی در دوران اجرای این طرح توبیخ و مجازات شده‌اند که بیانگر جدیت دولت برای مهار آلودگی است. کارشناس پژوهشگاه منابع طبیعی و محیط زیست چین می گوید:

از سوی دیگر سیاست مبارزه با آلودگی با هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی فراوانی همراه بوده است به طور مثال در راستای اجرای این طرح، هزاران کارخانه که در مجاورت شهرها بوده اند تعطیل شده‌اند. مهمترین اقدام برای کاهش گازهای آلاینده کاهش تولید آهن، فولاد و آلومینیوم در مناطق شمالی چین بوده است به طوری که تولید بسیاری از کارخانه‌ها که در فصل زمستان، سبب آلودگی هوا می شدند تا ۵۰ درصد کاهش یافته است.

۲- تعطیلی کارخانه های فولاد و بتون سازی

صنایع بزرگ عامل اصلی آلودگی هوا در شمال چین به ویژه پکن هستند. در پکن و شهرهای اطراف آن، سالانه حدود ۴۰۰ میلیون تن زغال و زغال‌سنگ مصرف می شد به طوری که حدود ۵۰ درصد از ذرات معلق در هوای این منطقه را این نوع سوخت‌ها ایجاد می کردند که در این زمینه برنامه دولت کاستن از مصرف زغال‌سنگ و روی آوری به انرژی‌های پاک‌تر بود.

در راستای کاهش عوامل دود زا و آلوده کننده هوا، دولت در پاییز و زمستان سال گذشته کارخانه‌های فولاد و بتون‌سازی در پکن، تیانجین و ۲۶ شهر بزرگ در شمال چین را از ۵۰ تا ۱۰۰ درصد تعطیل کرد به طوری که تعطیلی این کارخانه ها در مجموع سبب کاهش ۵۰ درصدی تولید فولاد و بتون در چین شد.

این اقدام حتی اعتراض صاحبان این کارخانه ها را هم به دنبال داشت بسیاری از شرکت ها هم اعلام کردند به دلیل قوانین سختگیرانه، نتوانسته اند تعهدات خود در قبال مشتریانشان را انجام دهند. سازمان محیط زیست چین هم به منظور نظارت بر اجرای تعطیلی کارخانه ها، وظیفه نظارت بر فعالیت‌های این کارخانه‌ها را برعهده داشت تا تخلفی از برنامه اعلام‌شده رخ ندهد.

۳- قطع مصرف سوخت زغال سنگ در منازل

یکی دیگر از اقداماتی که دولت چین در این زمینه انجام داد تغییر نوع سوخت مصرفی ۳.۵ میلیون خانوار در زمستان امسال از زغال به انرژی‌های پاک و کمتر آلاینده بود. تلاش های بیش از حد مقامات محلی برای تبدیل دیگ های بخار دارای سوخت زغال سنگ به سوخت های پاک مانند گاز طبیعی، سال گذشته باعث شد تا شمار زیادی از شهروندان حاشیه شهر پکن، زمستان سرد و سخت پارسال را با کمبود سوخت به سر کنند.

۴- محدودیت های ترافیکی

در حال حاضر به دلیل اعمال محدودیت های ترافیکی، خرید و فروش خودرو در پکن ممنوع است متقاضی خرید خودرو ابتدا باید پلاک خودرو که به معنای اجازه تردد است را تهیه کند بر اساس این قانون تا پلاک نداشته باشید اجازه خرید خودرو ندارید.

دولت سالانه تعداد خیلی محدودی پلاک را از طریق قرعه کشی بین افراد و سازمان ها، شرکت های دولتی و خصوصی توزیع می کند همین وضعیت باعث شده است تا برخی از افراد سودجو پلاک خودرو خود را سالانه به مبلغ ۳ هزار یورو به دیگران اجاره بدهند.

ثابت نگهداشتن تعداد خودروهای شهر پکن و اجرای طرح «ممنوعیت یک روز استفاده از خودرو در هفته» از دیگر عوامل موثر در کاهش آلودگی هوا در پکن است.

بعد از محدود کردن صدور پلاک خودروهای بنزین سوز در شهر پکن، دولت استفاده از خودروهای برقی را از طریق پرداخت یارانه و سوبسید به خریداران ترویج کرده است به طوری که اکنون درصد قابل توجهی از خودروهای پکن خودروها برقی هستند.

در حال حاضر ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار خودرو در پکن تردد می کنند.

۵- ممنوعیت تردد خودروهای بالای ۱۵ سال در پکن

یکی دیگر از راهکارهای دولت چین برای کاهش آلودگی هوا در پکن، ممنوعیت تردد خودروهای بنزین سوز در این کلان شهر ۳۰ میلیون نفری است. بر اساس قانون خودروهای بالای ۱۵ سال در صورتی سالم باشند به شهرستان های چین و در صورت عدم تاییدیه یورو ۴ یا ۵ امحا خواهند شد.

۶- جمع آوری موتورسیکلت های بنزین سوز

یکی دیگر از اقدامات دولت چین، جمع آوری تمام موتورسیکلت های بنزین سوز در شهر پکن است در حال حاضر ۹۰ درصد موتورسیکلت ها برقی هستند و ۱۰ درصد بقیه هم دارای استاندارد مصرف سوخت یورو ۵ هستند.

سازمان جهانی بهداشت (WHO) نیز در تازه ترین گزارش خود اعلام کرده است رتبه شهر پکن در فهرست آلوده‌ترین شهرهای جهان با توجه به تعطیلی کارخانه‌های زغال سنگ به عنوان عامل اصلی آلودگی در این شهر، از ۴۰ به ۱۸۷ جهان رسیده است رکوردی باور نکردنی که نتیجه کمتر از ۴ سال برنامه ریزی است.

با این حال آلودگی هوا هنوز در پکن و سایر شهرهای چین به صورت کامل از بین نرفته است اما به نظر می رسد نسبت به چند سال قبل شرایط خیلی بهتر شده است. الگوگیری از اقدامات چین برای کنترل آلودگی هوای پکن می تواند نمونه خوبی برای تهران باشد ‘لی شو’ کارشناس پژوهشگاه منابع طبیعی و محیط زیست چین می گوید برای کنترل آلودگی هر شهری برنامه مناسب با آن شهر را باید اجرا کرد. او گفت:

اگر عوامل موثر در آلودگی تهران همانند پکن باشد می توان از برنامه های چین برای تهران هم استفاده کرد.