تماشا کنید: تصاویر فضایی از شراره‌های مهیب خورشیدی

خورشید، در حال ورود به دوره‌ی «کمینه خورشیدی» است. در این دوره که ۱۱ سال به طول می‌انجامد، میزان حضور لکه‌های خورشیدی و فعالیت‌های سطحی این ستاره، به حداقل ممکن می‌رسد؛ اما جدای از این موضوع، خورشید در ماه سپتامبر ۲۰۱۷ فعالیت‌های عظیمی داشت که رصدخانه‌ی دینامیک خورشیدی ناسا آن‌ها را ثبت کرده است. در یکی از نواحی فعال لکه‌‌‌های خورشیدی،‌ بیش از ۳۰ شراره‌‌ی خورشیدی به بیرون پرتاب شد و یکی از آن‌ها بسیار بزرگ بود؛ به گونه‌ای که از سال ۲۰۰۵ تاکنون نظیر آن دیده نشده است. خوشبختانه ناسا این فعالیت‌ها را ثبت کرده است و تصاویری زیبا منتشر کرده که چگونگی این فعالیت‌ها را از فضا نشان می‌دهد.

اداره‌ی ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA)، ناسا، آژانس فضایی اروپا (ESA) و آژانس اکتشافات هوافضای ژاپن (JAXA) ابزاری بسیار قدرتمند در اختیار دارند و چشم‌های خود را به این ستاره‌ی میانسال دوخته‌اند تا کوچک‌ترین فعالیت‌های آن را نیز ثبت کنند. ابزارهای این سازمان‌ها، ناحیه‌ی AR 2673 را روی سطح خورشید تحت نظر داشته‌اند تا زمانی که بالاخره حرکت کرده و دقیقاً در مقابل زمین قرار گرفته است. دیگر تجهیزات فضایی و ابزار رصد، خورشید را در طول موج‌های مختلف بررسی می‌کنند تا بیشترین اطلاعات ممکن را در مورد فعالیت‌های این ستاره جمع‌آوری کنند.

لینا تِرَن از مرکز پرواز فضایی گودارد ناسا، می‌گوید:

دانشمندان با تحت نظر گرفتن فعالیت‌های خورشید از زوایای مختلف، می‌توانند تکامل و انتشار فوران‌های خورشیدی را بهتر ردیابی کنند. هدف کلی از انجام این کار، بهبود درک و فهم ما در مورد آب و هوای فضایی است. تابش مضر خورشید، نمی‌تواند مستقیماً از اتمسفر زمین عبور کند و به‌صورت فیزیکی روی انسان‌ها تأثیر بگذارد؛ اما اگر این فوران‌ها به‌اندازه‌ی کافی قدرتمند باشند، می‌توانند روی لایه‌ای از اتمسفر که ماهواره‌های GPS و سیگنال‌های ارتباطی از آن عبور می‌کنند، تأثیر مخرب بگذارند. از سوی دیگر، خروج جرم از تاج خورشیدی با توجه به مسیر خروج خود، می‌تواند باعث وقوع طوفان‌های ژئومغناطیسی قدرتمند در میدان مغناطیسی زمین شود.

طول موج‌های مختلف می‌توانند ساختارها و دینامیک منحصربه‌فرد اطراف شراره‌های خورشیدی را به ما نشان دهند؛ همچنین جزئیات بیشتری از سطح خورشید را به نمایش می‌گذارند. تعداد زیادی از رصدخانه‌های خورشیدی مشغول به کار هستند تا بتوانند خورشید را در طول موج‌های مختلف تحت نظر بگیرند.

در تصویر زیر که توسط رصدخانه‌ی دینامیک خورشیدی ناسا تهیه شده، تاج خورشیدی در ۱۰ طول موج مختلف نشان داده شده است تا طیف وسیعی از داده‌ها در اختیار دانشمندان قرار گیرد. این یک ویدیوی تایم‌لپس از رویداد X9.3 خورشید است. در انتها برای یک لحظه ویدیو ثابت می‌شود و این به دلیل برخورد ذرات خورشیدی با ابزار رصدخانه‌ی فضایی ایجاد شده است.

ماهواره‌ی GOES سازمان NOAA که در مدار زمین‌ایستا قرار گرفته، تصویر زیر را از تاج خورشیدی در ۶ طول موج مختلف ثبت کرده است. در این تصویر می‌توان فوران X9.3 خورشید را مشاهده کرد.

تایم‌لپسی که در ادامه مشاهده می‌کنید، توسط ماهواره‌ی Hinode متعلق به ناسا و آژانس اکتشافات هوافضای ژاپن ثبت شده است. این تصویر، در نور مرئی نبوده و اشعه‌ی ایکس است. این تایم‌لپس، فوران X8.2 را نشان می‌دهد که در تاریخ ۱۰ سپتامبر رخ داد.

تعدادی تایم‌لپس در ادامه مشاهده می‌کنید که توسط رصدخانه‌ی فضایی STRO ناسا ثبت شده‌اند. در این تایم‌لپس‌ها، خروج جرم از تاج خورشیدی ثبت شده است. نخستین خروج جرم در ۹ سپتامبر و دومین خروج جرم در ۱۰ سپتامبر به وقوع پیوست. می‌توان فوران X8.2 را نیز مشاهده کرد که با سرعت ۱۱.۲ میلیون کیلومتر بر ساعت از خورشید خارج می‌شود. این فوران، یکی از سریع‌ترین‌هایی بوده که تا به امروز ثبت شده است.

خروج جرم از تاج خورشیدی با فوران خورشیدی تفاوت دارد. به هنگام خروج جرم از تاج خورشیدی، ذرات مغناطیسی توسط ستاره به فضا پرتاب می‌شوند. این ذرات بسیار داغ هستند و بهتر است برای ثبت تصاویر آن‌ها، ازکروناگراف استفاده شود. کروناگراف یک صفحه دایره‌ای بزرگ و فلزی است که با نام صفحه استتار نیز شناخته می‌شود. این صفحه مانع عبور نور خورشید می‌شود و همین باعث مشخص شدن خروج جرم از تاج خورشیدی خواهد شد.

تایم‌لپسی که در ادامه مشاهده می‌کنید، توسط رصدخانه خورشیدی و هلیوسفری که متعلق به ناسا و آژانس فضایی اروپا است ثبت شده و روزهای ۹ و ۱۰ سپتامبر را نشان می‌دهد. در انتها شاهد برخورد ذرات خورشیدی با تجهیزات هستید.

کاوشگر طیف‌‌سنج تصویر برداری منطقه رابط (IRIS) ناسا، تصاویری متعدد در طول موج‌های بین ۱۳۳۲ و ۲۸۳۴ آنگستروم از خورشید ثبت کرده است تا بتواند ناحیه‌ای از سطح خورشید را که به آن منطقه رابط گفته می‌شود، به‌خوبی ببیند. ساختارهایی که در تصویر پایین مشاهده می‌کنید، مربوط به فوران X8.2 هستند که در تاریخ ۱۰ سپتامبر به وقوع پیوست.

ناسا جزئیات و اطلاعات بیشتری در مورد فوران‌های اخیر خورشیدی منتشر کرده است که می‌توانید با مراجعه به این‌جا، به تمام اطلاعات لازم دسترسی داشته باشید.