مسدود شدن صفحه برنده نوبل فیزیک در ویکی پدیا به دلیل نداشتن شهرت کافی

مدت‌هاست که گفته می‌شود نوعی تبعیض علیه زنان در ویکی‌پدیا وجود دارد، موضوعی که مدیران این دانش‌نامه هم به آن اذعان کرده و رسما اعلام کردند که تلاش می‌کنند، صفحات مربوط به زنان را در این دانش‌نامه‌ اینترنتی افزایش دهند. اما دانا استریکلند، بار دیگر صدای منتقدان ویکی‌پدیا را در آورد که مدعی هستند، زنان حوزه‌ی علم در ویکی‌‌پدیا، به‌طور تعمدی نادیده گرفته می‌شوند.

دانشمند کانادایی، دانا استریکلند دانشیار دانشکده فیزیک و اخترشناسی دانشگاه واترلو، کانادا، سه‌شنبه هفته قبل به عنوان یکی از برندگان نوبل فیزیک ۲۰۱۸ برگزیده شد. امابرنده نوبل فیزیک، تا قبلا از آن، صفحه‌ای در ویکی‌پدیا نداشت، چرا که این دانش‌نامه اینترنتی، شهرت او را برای داشتن صفحه اختصاصی کافی ندانسته بود.

در واقع، تنها ۹۰ دقیقه پس از اعلام برندگان نوبل، ویراستاران ویکی‌پدیا، صفحه‌ای برای استریکلند ایجاد کردند که شامل زندگی‌نامه کامل، زندگی شخصی و دستاوردهای او می‌شود. با توجه به اینکه این صفحه ظاهرا به‌سرعت ایجاد شده، اما نسبتا جامع است.

این احتمال نیز وجود دارد که برخی از مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا ماه‌ها در تلاش بوده باشند تا صفحه او را بسازند. کاربری در ماه مارس، صفحه‌ای با تمام اطلاعات و دستاوردهای این فیزیکدان کانادایی ایجاد کرده بود که از سوی یکی از ویراستان ویکی‌پدیا تایید نشده بود.

این ویراستار ویکی‌پدیا در آن زمان گفته بود که ارجاعات ذکر شده، نشان نمی‌دهند که شخص مورد نظر حائزشهرت کافی برای داشتن یک مقاله در ویکی‌پدیا باشد. اما پس از اعلام برندگان نوبل بود که نویسندگان و ویراستاران ویکی‌پدیا به‌سرعت صفحه‌ای برای خانم استریکلند ساختند، صفحه‌ای که اکنون به ۳۸ زبان از جمله فارسی موجود است.

نوبل امسال به‌طور مشترک به ۳ دانشمند فیزیک لیزر از کشورهای آمریکا، فرانسه و کانادا اهدا می‌شود. برندگان جایزه نوبل ۲۰۱۸ که هفته گذشته اعلام شدند، آرتور اشکین، جرار مورو و دانا استریکلند هستند. این سه به ‌دلیل دستاوردهای خود در زمینه دست‌کاری و برش اشیای میکروسکوپی به‌وسیله‌ی فیزیک لیزر موفق به دریافت جایزه نوبل شدند. آکادمی سلطنتی علوم سوئد اعلام کرد که نیمی از جایزه ۹ میلیون کرونی (معادل ۸۷۰ هزار دلار آمریکا) به آرتور اشکین تعلق می‌گیرد که انبرک‌های نوری با کاربردهای زیاد علوم زیستی اختراع کرده بود. و نیم دیگر نیز به دلیل تولید پالس‌های قوی و کوتاه نوری در زمینه فیزیک لیزری بین جرار مورو و دانا استریکلند تقسیم می‌شود.

گروه لیزر فوق‌سریع دانا استریکلند در دانشگاه واترلو، کانادا، در سال ۲۰۱۷

نوبل فیزیک در حالی به‌طور مشترک به یک زن رسید که طی ۵۵ سال گذشته، هیچ زنی موفق به دریافت نوبل فیزیک نشده بود. مورد دیگر اینکه دانا استریکلند، به سومین زنی بدل شد که موفق به دریافت جایزه‌ی نوبل فیزیک می‌شود. پیش از او تنها، ماری کوری (در سال ۱۹۰۳) و ماریا گوپرت مایر (در سال ۱۹۶۳) موفق به دریافت نوبل فیزیک شده بودند. اما بر خلاف خانم استریکلند، آقای مورو از سال ۲۰۰۵ تاکنون صاحب یک صفحه در ویکی‌پدیا است.

این موضوع بار دیگر برخی سیاست‌های تبعیض‌آمیز ویکی‌پدیا را آشکار کرد. جالب است که بدانید، تنها ۱۸ درصد از بیوگرافی‌های ویکی‌پدیا مربوط به زنان است. البته ویکی‌پدیا تلاش دارد که این مشکل را حل کند. این دانش‌نامه‌ی اینترنتی، برنامه‌ای موسوم به «ویکی‌پروژه زنان قرمز» را دنبال می‌کند که تلاش دارد، مقالاتی در مورد زنان برجسته‌ای ایجاد کند که در سایت صفحه‌ای برایشان وجود ندارد. برخی از ویراستاران ویکی‌پدیا، روزانه یک تا سه مقاله برای زنان عرصه‌ی علم منتشر می‌کنند.

اتفاقی که برای دانا استریکلند رخ داد، انتقاد جامعه‌ی علمی را نیز در پی داشت و بحث موانع حضور زنان در عرصه علم را بار دیگر مطرح کرد. بر اساس گزارش WISE، سازمانی که در زمینه‌ی افزایش مشارکت زنان در علم و تکنولوژی فعالیت می‌کند، تنها ۲۳ درصد از افراد شاغل در مشاغل اصلی رشته‌های STEM (علوم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات) انگلستان را زنان تشکیل می‌دهند.

سابین هوسنفلدر، فیزیکدان نظری از موسسه‌ی مطالعات پیشرفته فرانکفورت، گفت:

این احتمال وجود دارد که مشارکت‌های علمی خانم استریکلند، به این علت جالب نبودند که او زنی است که کاری را انجام می‌دهد که هنوز کاری مردانه دانسته‌ می‌شود.

این انتقادات تنها چند روز پس از این مطرح می‌شود که یکی از دانشمندان ارشد موسسه سرن (CERN) پس از اظهارنظری عجیب از کار خود معلق شد. این فیزیکدان گفته بود که فیزیک را مردان ساخته و اختراع کردند.

کلر الدول، استاد فیزیک پزشکی در کالج دانشگاهی لندن، گفت:

1. ما نیاز به یک رویکرد جمعی برای رسیدگی به تقسیم و تنوع جنسیتی در حوزه علم داریم، بدیهی است که در این زمینه نیاز به یاری همکاران مرد خود نیز داریم.