آیا اولین خاطره ما در زندگی حقیقی است

پژوهشگران یکی از بزرگ‌ترین بررسی‌های دنیا را در مورد ابتدایی‌ترین خاطرات انجام دادند و متوجه شدند حدود ۴۰ درصد از مردم،‌ یک خاطره‌ی ابتدایی تخیلی دارند.

این پژوهش جدید نشان می‌دهد که ابتدایی‌ترین خاطرات انسان از حدود سه سالگی تا سه‌ونیم سالگی شکل می‌گیرند. با این حال بررسی پژوهشگران در دانشگاه لندن به‌نام City و‌ دانشگاه Trent بردفورد و ناتینگهام به این نتیجه رسید که ۳۶/۶ درصد از تعداد ۶۶۴۱ نفر ادعا می‌کنند که خاطراتی از دو سالگی یا پیش از آن دارند و ۸۹۳ نفر نیز ادعا می‌کنند که خاطراتی از یک سالگی یا پیش‌تر از آن در حافظه دارند. این نتایج به‌ویژه در میان سالمندان و سالخوردگان، بسیار شایع بود.

پژوهشگران برای بررسی ابتدایی‌ترین خاطرات از شرکت‌کنندگان درخواست کردند که اولین خاطره‌ی خود را به‌همراه سن‌شان در زمان تجربه کردن آن شرح دهند. همچنین به شرکت‌کنندگان گفته شد خاطره‌ی موردنظر باید همان موردی باشد که از به‌خاطرآوری آن مطمئن هستند. برای مثال این خاطره نباید براساس یک عکس خانوادگی، داستان خانوادگی یا از طریق هر منبع دیگری جز تجربه‌ی مستقیم به‌دست آمده باشد.

پژوهشگران با دریافت توضیحات از شرکت‌کنندگان به بررسی محتوا، زبان، ماهیت و جزئیات توصیفی تشریح‌های ابتدایی‌ترین خاطره‌ی آن‌ها پرداختند. سپس از طریق آن‌ها، دلایل احتمالی افراد برای داشتن ادعا در مورد تجربه‌ی آن خاطرات در سن یادشده را ارزیابی کردند. این در حالی بود که پژوهش حاضر اشاره می‌کند تجربه‌ی چنین خاطراتی غیرممکن است.

از آن‌جایی‌که تاریخ خاطرات ذکرشده به پیش از دو سالگی و حتی پیش از آن نسبت داده شده، نویسندگان پژوهش می‌گویند که این خاطرات تخیلی براساس ابتدایی‌ترین خرده‌تجربیات به‌یادآوری‌شده‌ی افراد،‌ نظیر دیدن مناظر حین نشستن در کالسکه، روابط خانوادگی و احساس ناراحتی و همچنین برخی حقایق یا اطلاعات در مورد دوران نوزادی یا کودکی شخص شکل می‌گیرند؛ احتمالا از عکس‌ها یا گفتگوهای خانوادگی به‌یاد آورده شده‌اند.

در نتیجه آن‌چه که فرد در زمان به‌یادآوردن خاطرات ابتدایی در ذهن دارد، یک نمود ذهنی است که از خرده‌تجربه‌های ابتدایی و برخی حقایق یا اطلاعات مربوط به دوران نوزادی یا کودکی، به‌جای خاطرات واقعی تشکیل شده است.

وقتی این نمودها طی گذران زمان به ذهن می‌آیند، به‌عنوان تجربیات خاطره‌انگیز قلمداد می‌شوند؛ بدین صورت فرد تصور می‌کند که این‌ها خاطرات حقیقی وی هستند و محتوای آن‌ها را به زمان معینی پیوند می‌دهد. خاطرات بسیار ابتدایی و تخیلی به‌ویژه در سالخوردگان و سالمندان دیده می‌شود؛ در واقع، ۴ نفر از هر ۱۰ فرد سالمند یا سالخورده دارای خاطرات تخیلی از دوران نوزادی خود هستند. این پژوهش در ژورنال Psychological Science منتشر شد.

دکتر شازیه اختر، نویسنده‌ی اصلی و پژوهشگر ارشد پژوهشی در دانشگاه برادفورد می‌گوید:

طبق نظریه‌ی ما، آن‌چه که فرد در زمان به‌یادآوردن خاطرات ابتدایی نامحتمل و تخیلی در ذهن دارد، یک نمود ذهنی شبه‌خاطره و دنباله‌دار است که از خرده‌تجربه‌های ابتدایی و برخی حقایق یا اطلاعات مربوط به دوران نوزادی یا کودکی تشکیل شده است.

علاوه‌بر این، جزئیات بیشتر ممکن است ناآگاهانه تعبیر یا اضافه شوند. برای مثال، یک نوزاد ایستاده با پوشک در گهواره. این نمودهای ذهنی شبه‌خاطره و دنباله‌وار در طول زمان به‌وجود آمده و فرد تصور می‌کند که خاطرات کودکی او هستند.

پروفسور مارتین کانوی، مدیر مرکز حافظه و قانون در دانشگاه City لندن و یکی از نویسندگان این مقاله می‌گوید:

ما در این بررسی از شرکت‌کنندگان خواستیم که اولین خاطره‌ی زندگی خود را به‌یاد بیاورند و آن‌ها نیز حقیقتا به‌خاطر آوردند؛ سپس از آن‌ها خواستیم که اطمینان حاصل کنند این خاطره برگرفته از یک داستان یا عکس خانوادگی نیست. با بررسی پاسخ‌های شرکت‌کنندگان دریافتیم که اکثر این خاطرات ابتدایی مربوط به زمان نوزادی و عموما در ارتباط با نشستن در کالسکه بوده است.

به این دلیل، ممکن است فردی با گفتن جملاتی مانند «مادر یک کالسکه‌ی سبز بزرگ داشت»، خاطره‌اش را به‌یاد آورد. این فرد سپس تصور می‌کند که خاطره‌ی مورد نظر باید چه شکل و روندی داشته باشد. این خاطرات تکه‌تکه طی زمان تبدیل به یک خاطره می‌شوند و فرد اغلب شروع به اضافه کردن جزئیات دیگری مانند اسباب‌بازی‌های چرخان بالای سر خود می‌کند.

مهم‌تر از همه این‌که خود فرد نمی‌داند خاطره‌اش تخیلی است. در واقع وقتی به آن‌ها گفته شود که خاطره‌اشان ساختگی است، باور نمی‌کنند. بخشی از آن به دلیل پیچیده بودن سیستمی است که باعث به‌یادآوردن مسائل می‌شود؛ شکل‌گیری خاطرات بزرگسالانه در پنج یا ۶ سالگی شروع می‌شود چون مغز در این زمان تکامل بیشتری پیدا می‌کند و درک ما نیز از دنیا بیشتر می‌شود.