آزمون چالش‌برانگیز روس‌ها: آیا پرتاب بعدی سایوز موفقیت‌آمیز خواهد بود

به‌گفته‌ی یکی از متخصصان برنامه‌ی فضایی روسیه،‌ هرچند فضاپیمایسایوز با بیش از نیم قرن اعتبار، برای دهه‌ها فضانوردان را به فضا ارسال کرده؛ اما تغییرات در صنعت فضایی روسیه بدان معنا هستند که این کشور اکنون برای حفظ ایمنی پروازهای فضایی خود با چالش روبه‌رو است. با این حال، این کارشناس فضایی در ادامه افزود که انتظار دارد در آستانه‌ی پرتاب اکسپدیشن ۵۸ در سوم نوامبر (۱۲ آذر) که حامل یک فضانورد آمریکایی نیز خواهد بود، بررسی‌های ایمنی بیشتری انجام شود.

پاول لوزین، پژوهشگر و مشاور روس که زمینه‌ی تخصصش برنامه‌ی فضایی روسیه است، در ایمیلی به خبرگزاری اسپیس‌دات‌کام گفت:

صنعت فضایی روسیه با مشکلات متعددی نظیر افزایش هزینه‌ها، ناکارآمدی اقتصادی و فناورانه، سرمایه‌ی انسانی و … دست‌وپنجه نرم می‌کند. تمام این معضلات به‌معنی از دست رفتن گاه و بی‌گاه کیفیت تولید در کارخانه‌ها است.

همان‌طور که شهرت بین‌المللی روسیه به‌عنوان یک همکار مورد اعتماد در فضای بیرونی تحت تاثیر قرار گرفته است؛ موارد اضطراری [اخیر] در فضاپیماهای مجهز به سایوز نیز شهرت صنعت فضایی این کشور را که پیش از این در سال‌های گذشته آسیب دیده بود، تحت تاثیر قرار می‌دهند.

مشکلات جدید سایوز

^{اتصال یک فضاپیمای سایوز به ایستگاه بین‌المللی فضایی}

فضاپیمای Soyuz که از دهه‌ی ۱۹۶۰ تاکنون مورد استفاده قرار گرفته، در تمام این سال‌ها، تنها دو حادثه‌ی مرگبار را یکی در سال ۱۹۶۸ و دیگری در سال ۱۹۷۱ تجربه کرده است. صرف‌نظر از این دو سانحه، تمام فضانوردان تا به امروز از پرتاب و ورود مجدد با آن جان سالم به‌در برده‌اند. روس‌ها از سایوز برای اتصال به ایستگاه‌های فضایی شوروی و روسیه استفاده کرده‌اند و برای رسیدن به ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) که چندی پیش ۲۰ سالگی‌اش را جشن گرفت، همچنان از این موشک خستگی‌ناپذیر بهره می‌گیرند.

ناسا از سال ۱۹۸۱ با استفاده از شاتل فضایی (برنامه‌ای که خود دو حادثه‌ی مرگبار را در سال‌های ۱۹۸۶ و ۲۰۰۳ تجربه کرد) شروع به ارسال اغلب فضانوردانش به فضا کرد. این برنامه در سال ۲۰۱۱ و هنگامی که ساخت‌وساز ایستگاه فضایی بین‌المللی به اتمام رسید، ‌بازنشسته شد. متعاقب کنار گذاشتن شاتل، ناسا برای دسترسی به ایستگاه فضایی، باید صندلی‌های سایوز را برای فضانوردانش خریداری می‌کرد. هزینه‌ی این خرید تا میانه‌ی ۲۰۱۸، به ازای هر نفر برای هر ماموریت، بیش از ۷۰ میلیون دلار بود.

با این حال، روس‌ها تا همین چندی پیش به نحو قابل اعتمادی فضانوردان را پشت‌سرهم به ایستگاه فضایی ‌می‌رساندند؛ اما در ماه‌های اخیر بروز دو سانحه، اعتبار سایوز را خدشه‌دار کرد. نخستین مورد، هنگامی اتفاق افتاد که سایوز، خدمه‌ی اکسپدیشن ۵۶ را در ۶ ژوئن ۲۰۱۸ به ایستگاه فضایی بین‌المللی ارسال کرد. هرچند پرتاب در آن زمان با موفقیت انجام شد؛ اما فضانوردان و کنترل ماموریت ناسا در اواخر آگوست به وجود نشتی در بخشی از کپسول فضاپیما پی بردند که براساس اظهارات اولیه، خطای انسانی، عامل بروز آن بوده است. با این حال، تحقیقات برای یافتن علت حادثه هنوز در جریان است.

دیمیتری راگوزین، مدیر روسکاسموس در تاریخ ۱۹ نوامبر در گزارشی از خبرگزاری دولتی تاس گفت:

ما به این تحقیقات ادامه می‌دهیم. نتایج احتمالا هنگامی که خدمه‌ی فعلی از ایستگاه بازگردند، یا به عبارت دیگر پس از ۲۰ دسامبر آماده خواهد شد.

وی افزود که روسکاسموس و ناسا با همکاری نزدیک با یکدیگر تلاش کردند تا خطر را کاهش دهند. این دو سازمان بدین منظور به طراحی سناریوهایی پرداختند که در آن‌ها خدمه‌ی سوار بر کپسول بتوانند فضاپیما را‌ تخلیه کنند. با این حال، فضانوردان موفق شدند به‌سرعت نشتی را با ماده‌ای به نام رسین اپوکسی برطرف کنند.

حادثه‌ی دوم در یازدهم اکتبر ۲۰۱۸ اتفاق افتاد و بر اثر آن، خدمه‌ی اکسپدیشن ۵۷ فرصت خود را برای سفر به فضا از دست دادند. در آن هنگام، موشک سایوز که حامل فضاپیمای سایوز و دو فضانورد سوار بر آن بود، در هنگام پرتاب دچار نقص فنی شد. با این حال، سامانه‌ی لغو پرتاب در فضاپیما بدون نقص عمل کرد و خدمه با خروج اضطراری به سلامت روی زمین فرود آمدند. در همین حال، تحقیقات انجام‌شده درباره‌ی علت حادثه نشان داد که نقص یک حسگر در عملکرد صحیح موشک اختلال ایجاد کرده است.

روسکاموس به‌سرعت تحقیقات را آغاز کرد و پس از گذشت تقریبا یک‌ماه، موفق به تشخیص علت حادثه شد. ناسا که در تحقیقات انجام‌شده مشارکت داشت، اندکی پس از وقوع حادثه در اظهاراتی اعلام کرد که در آستانه‌ی پرتاب بعدی سایوز، قصد انجام یک بررسی مستقل ایمنی پرواز را دارد. اکنون، از آنجایی که سایوز مجوز پرتاب مجدد را در ماه نوامبر به‌دست آورده، این بررسی ظاهرا انجام شده است. لوزین گفت:

تحقیقات سرعت زیادی داشت؛ زیرا علت حادثه روشن بود. هنگامی که شما از دقیقه و ثانیه‌ی حادثه باخبر هستید، می‌دانید که این‌بار باید چه کاری برای موفقیت انجام دهید. در نتیجه،‌ تحلیل وضعیت بسیار آسان‌تر خواهد بود. مورد اخیر را با نشت سایوز MS-09 مقایسه کنید. در حال حاضر، تحقیقات برای آنچه موجب بروز اشکال در حین فرآیند تولید سایوز و آماده‌سازی برای پرتاب شد، هنوز هیچ توضیح معقولی ارائه نداده است.

نگاه به آینده

_{اعضای خدمه‌ی اکسپدیشن ۵۸، از چپ به راست: ان مک‌کلین فضانورد ناسا، اولگ کونوننکو فضانورد روس و دیوید سنت ژاک، فضانورد کانادایی}

ایستگاه فضایی بین‌المللی از سال ۲۰۰۰ تاکنون به صورت پیوسته پذیرای فضانوردان جدید بوده است. اسکان خدمه حتی در حین مواقع سخت نظیر ناکامی چندین فضاپیمای محموله از رسیدن به ایستگاه در سال ۲۰۱۵ و و نیز حادثه‌ی مرگبار شاتل فضایی کلمبیا در سال ۲۰۰۳، بدون وقفه تداوم یافته است. هرچند حادثه‌ی فضاپیمای کلمبیا به مدت دو سال پروازهای شاتل فضایی را زمین‌گیر کرد؛ اما به دنبال یک پرواز آزمایشی در سال ۲۰۰۵، پروازهای عملیاتی شاتل در سال ۲۰۰۶ از سرگرفته شدند.

علاوه‌بر این، فعالیت نظامی روسیه در شبه‌جزیره‌ی کریمه که در سال ۲۰۱۴ آغاز شد، تنش‌هایی را به روابط این کشور با ایالات متحده وارد کرد. هرچند پس از وضع تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه، روابط روسکاسموس و ناسا نیز به سردی گرایید؛ اما پروازهای سایوز طبق زمان‌بندی پیشین تداوم یافتند.

در حال حاضر، سه فضانورد در ایستگاه فضایی بین‌المللی حضور دارند که براساس برنامه‌ریزی اولیه قرار است در ماه دسامبر به زمین بازگردند. به‌منظور خالی نشدن ایستگاه از خدمه، مسئولان تصمیم گرفتند تا پرتاب اکسپدیشن ۵۸ را که قرار بود در ۲۰ دسامبر (۲۹ آذر) انجام شود، به مدت سه هفته جلو بیاندازند. این موضوع به سه عضو خدمه که هم‌اکنون در ایستگاه به‌سر می‌برند، امکان می‌دهد تا به موقع در ۲۰ دسامبر فضا را ترک کنند.

با این حال با تصمیم ناسا، به جای ۶ فضانورد مورد نظر، تنها سه عضو خدمه در ایستگاه فضایی باقی خواهند ماند. دیوید سنت ژاک، عضو خدمه‌ی اکسپدیشن ۵۸ و فضانورد کانادایی در ماه اکتبر به خبرنگاران گفت که وجود تنها سه فضانورد به معنای انجام پژوهش‌های علمی کمتر برای خدمه‌اش و همچنین فرصت‌های کمتر برای انجام پیاده‌روی‌های فضایی است؛ زیرا فعالیت‌های نگهداری باید در اولویت باشند.

لوزین گفت از آنجایی که انتظار دارد روس‌ها برای حصول اطمینان از امنیت سایوز،‌ بررسی‌ها و اقدامات کنترلی بیشتری اجرا کنند. لزوما نسبت به پرتاب پیش‌رو نگران نیست. با این حال، همکاران ایستگاه بین‌المللی بدون در نظرگرفتن هرگونه اتفاق، چاره‌ای جز تداوم استفاده از سایوز ندارند؛ زیرا در حال حاضر هیچ فضاپیمای دیگری قادر به حمل خدمه به ایستگاه فضایی بین‌المللی نیست.

با این حال، انتظار می‌رود این وضعیت به زودی با آمادگی فضاپیماهای سرنشین‌دار تجاری برای پرواز فضایی تغییر کند. بنابر اعلام ناسا، نخستین آزمایش بدون سرنشین فضاپیمای تجاری اسپیس دراگون در ماه ژانویه انجام خواهد شد و به‌دنبال آن می‌توان آزمایش استارلاینر بوئینگ را نیز در تاریخی نامعلوم انتظار داشت. بر همین اساس، پیش‌بینی می‌شود که پروازهای سرنشین‌دار به‌دنبال آن در سال ۲۰۱۹ یا ۲۰۲۰ انجام شوند. هنگامی که این اتفاق رخ دهد، ناسا دیگر نیازی به خریداری صندلی از روس‌ها نخواهد داشت. با این حال، روسیه احتمالا همچنان با استفاده از سایوز به حمل کیهان‌نوردان و فضانوردان دیگر کشورها به فضا ادامه خواهد داد. همچنین انتظار می‌رود که مشارکت بین‌المللی در ایستگاه فضایی تا ۲۰۲۴ تداوم داشته باشد.

ناسا هم‌اکنون در حال ترغیب همکاران بین‌المللی‌اش برای کمک به این سازمان در ساخت پلتفرم مداری Gateway در ماه است. براساس پیش‌بینی ناسا، این سازه که یک ایستگاه فضایی در مدار ماه محسوب می‌شود، در دهه ۲۰۲۰ پرواز خواهد کرد. به‌گفته‌ی لوزین، روس‌ها احتمالا مایل به همکاری در این ایستگاه نیز خواهند بود. البته، راگوزین، مدیر روسکاموس نیز خود در اظهاراتی که در ۱۹ نوامبر در خبرگزاری روسی اسپوتنیک منتشر شد، علاقه‌ی سازمان متبوع خود را برای مشارکت در این برنامه ابراز کرد. لوزین گفت:

همکاری در ایستگاه فضایی بین‌المللی به‌خوبی نهادینه‌ شده و روسیه صاحب موقعیتی رسمی به‌عنوان همکار برابر با ایالات متحده است. مسکو می‌خواهد این موضعیت را حفظ کند؛ زیرا این سومین مورد پس از زرادخانه‌ی هسته‌ای و صندلی دائم در شورای امنیت سازمان ملل است که روسیه را در جایگاه قدرت برتر قرار می‌دهد.