دلیل اهمیت سیستم ستاره ای آلفا قنطورس برای دانشمندان

دلیل اهمیت سیستم ستاره ای آلفا قنطورس برای دانشمندان

آلفا قنطورس (Alpha Centauri) منظومه‌ی ستاره‌ای همسایه‌ی ما اخیرا در کانون توجه قرار گرفته است و دلیل آن نیز پتانسیل علمی بالای آن است. با بازدید ایده همراه باشید.

با این که کاوشگران فضایی بیشتر بر مطالعه‌ی منظومه‌ی ستاره‌ای خودمان تمرکز می‌کنند؛ اما آلفا قنطورس به یکی از موضوعات جالب برای تحقیقات و مطالعات جدی تبدیل شده است و حتی کسانی وجود دارند که رویای سفر به آن را در سر می‌پرورانند. نزدیک‌ترین همسایه‌ی فضایی منظومه‌ی خورشیدی، اخیرا در کانون توجه قرار گرفته است و دلیل آن نیز اعلام پروژه‌ی Breakthrough Starshot است، ماموریتی که توسط استیون هاوکینگ (Stephen Hawking)، کیهان‌شناس معروف، یوری میلنر (Yuri Milner)، سرمایه‌دار روسی و مارک زاکربرگ(Mark Zuckerberg)، مدیرعامل فیس‌بوک پشتیبانی می‌شود. هدف این پروژه فرستادن یک کاوشگر به آلفا قنطورس است.

با این که آلفا قنطورس نزدیک‌ترین سیستم ستاره‌ای به خورشید ما محسوب می‌شود، با این حال ۴.۳۷ سال نوری (۴۰ هزار میلیارد کیلومتر) از زمین فاصله دارد. به دلیل این فاصله‌ی زیاد، رسیدن کاوشگر به آنجا و مطالعه‌‌ی آن چالش‌های جدی پیش روی دانشمندان قرار داده است. آلفا قنطورس یک سیستم ستاره‌ای است که از سه ستاره تشکیل شده است: آلفا قنطورس اِی (Alpha Centauri A)؛ آلفا قنطورس بی (Alpha Centauri B)؛ یک کوتوله‌ی قرمز کم‌‌نور با نام پروکسیما (Proxima). این سیستم ستاره‌ای پتانسیل علمی بالایی دارد و فرصت‌های بی‌نظیری برای کاوش‌های فضایی پیش روی کیهان‌شناسان قرار داده است، به همین دلیل است که تمرکز اصلی داشنمندان در پروژه‌ی آبی (Project Blue) روی این سیستم ستاره‌ای است.

تلسکوپ فضایی ناسا با نام کپلر (Kepler) تا کنون هزاران سیاره در عالم کشف کرده است که بسیاری از آن‌ها در داخل محدوده‌ی دامنه‌ی حیات به دور ستاره‌ی خود در حال گردش هستند و ممکن است سیاراتی شبیه زمین باشند. در واقع از هر دو ستاره‌ی خورشید مانند در عالم، یکی از آن‌ها پتانسیل داشتن سیاره‌ای سنگی مشابه زمین در مدار قابل سکونت خود را دارد. هدف دانشمندان در پروژه‌‌ی آبی این است که یکی از این سیارات زمین‌مانند را به چشم خود ببینند و اولین عکس از یک سیاره‌ی مشابه زمین را بگیرند.

اکنون این پرسش پیش می‌آید که چرا تمرکز همگان بر آلفا قنطورس است؟ جواب کوتاه سوال یادشده این است که سیستم ستاره‌ای قنطورس بهترین فرصت برای نیل به این هدف را پیش روی ما قرار داده است. عمده‌ی دلیل علاقه‌ی اخترشناسان به آلفا قنطورس، موضوع مسافت است. اولین سیستم ستاره‌ای بعد از آلفا قنطورس ۲.۵ برابر مسافت بیشتری نسبت به آن از ما دارد، بنابراین برای دیدن سیاره‌های آن با جزئیات یکسان به تلسکوپی با اندازه‌ی  ۲.۵ برابر اندازه‌ی تلسکوپ‌های فعلی نیازمند هستیم.

آلفا قنطورس همچنین یک سیستم دوتایی منحصربه‌فرد دارد؛ به این معنی که این منظومه نه یک ستاره‌ی مشابه خورشید، بلکه دو ستاره شبیه خورشید دارد، از این رو شانس ما برای پیدا کردن سیاره‌های سنگی در مدار قابل سکونت دوبرابر می‌شود. در حقیقت ارزیابی‌ها نشان می‌دهند که شانس ما برای پیدا کردن چنین سیاره‌ای در آلفا قنطورس در حدود ۸۵ درصد است. اما سیستم دوتایی با این که شانس ما را بیشتر می‌کند، با این حال چالش‌های جدیدی برای دانشمندان ایجاد می‌کند. برای تصویربرداری از سیاره‌ای که احتمالا در مجاورت این دو ستاره قرار دارد، دانشمندان باید راهی برای سد کردن راه نور آن‌ها بیابند.

در نهایت دلیل آخر برای این که دانشمندان تمرکز خود را بر منظومه‌ی ستاره‌ای همسایه گذاشته‌اند، این است که یکی از ستاره‌های این سیستم Alpha Centauri A، یک ستاره‌ی زرد از نوع G2‌ است و دما و رنگ آن شباهت زیادی به خورشید ما دارد، بنابراین شانس ما برای پیدا کردن سیاره‌ی مشابه زمین در اطراف آن زیاد است. از طرف دیگر ستاره‌ی Alpha Centauri B نسبت به خورشید منظومه‌ی شمسی سردتر و قرمزتر است؛ با این حال هنوز هم کاندیدای مناسبی برای پشتیبانی از سیاره‌ی مشابه زمین به شمار می‌رود.

ما امیدواریم که عکس گرفته شده از سیارات این منظومه نشان‌دهنده‌ی وجود یک سیاره‌ی آبی باشد؛ چون در این صورت ممکن است که سیاره‌ی میزبان اقیانوس‌های مایع یا اتمسفر سنگین باشد و بنابراین قابلیت پشتیبانی از حیات در آن وجود داشته باشد. شانس ما برای پیدا کردن سیاره در آلفا قنطورس بالا است، اثبات این مدعا نیز در اوایل سال جاری اتفاق افتاد، زمانی که دانشمندان موفق شدند تا سیاره‌ای مشابه زمین در این منظومه پیدا کنند. نام این سیاره Proxima b است و جرمی معادل ۱.۳ برابر جرم زمین دارد و در مدار قابل سکونت به دور ستاره‌ی خود یعنی Proxima Centauri در حال گردش است.

این کشف جدید برای جامعه‌ی علمی بسیار هیجان‌انگیز بود و دلیل به وجود آمدن پروژه‌ی Breakthrough Starshot نیز این بود که با توسعه‌ی تکنولوژی امروزی راهی برای رسیدن به این سیاره پیدا شود. با این حال، سیاره‌ی Proxima b گزینه‌ی مناسبی برای پروژه‌ی آبی نیست؛ چرا که این سیاره در فاصله‌ی نزدیکی به دور ستاره‌ی کم‌نور و سرد خود می‌چرخد، از همین رو عکس‌برداری از آن توسط تلسکوپ بسیار سخت خواهد بود. به این دلیل است که دانشمندان این پروژه، تمرکز خود را بر روی دو ستاره‌ی بزرگ دیگر قرار داده‌اند.

پتانسیل آلفا قنطورس برای میزبانی از سیاره‌ای مشابه زمین ما را به وجد می‌آورد و نه تنها برای جامعه‌ی علمی، بلکه برای آینده‌ی بشر نیز حائز اهمیت است. کاملا واضح است که روزی بخشی از خبرهای خوب از اکتشافات فضایی به این سیستم ستاره‌ای مربوط خواهد بود.