یک سیاره شبیه زمین باید دارای چه مشخصه هایی باشد؟

قرن‌ها است که انسان به دنبال پاسخ این سؤال است: آیا سیاره‌ی زمین در عالم یکتا است یا اینکه سیاره‌های مشابه دیگری در کیهان وجود دارد؟ تا همین یک دهه پیش ما جواب این سؤال را نمی‌دانستیم؛ اما با اکتشافاتی که سفینه‌ی کپلر ناسا انجام داد، شرایط کاملا تغییر کرد. به لطف مأموریت مهم کپلر، اکنون جواب این سؤال مشخص شده است: سیاره‌های مشابه زمین در عالم وجود دارند؛ اما ما تاکنون نتوانسته‌ایم آن‌ها را با چشم خود مشاهده کنیم.

از زمان پرتاب کپلر در سال ۲۰۰۹، این سفینه توانسته است بیش از ۲۰۰۰ سیاره‌ کشف کند و اطلاعات بسیار زیادی از اندازه و مدار گردش آن‌ها به زمین ارسال کند. این سیاره‌ها از نظر اندازه، ترکیب و مدار گردشی خود بسیار گوناگون هستند. برای مثال، غول‌های گازی وجود دارند که مدار گردششان، به ‌طرزی باورنکردنی نزدیک به ستاره‌ی مرکزی منظومه آن‌ها است – چنین سیاره‌هایی، مشتری‌های داغ نامیده‌ شده‌اند؛ یا سیاره‌هایی کشف شده‌اند که به دور دو ستاره می‌گردند و سیاره‌های دودویی نام گرفته‌اند و همچنین سیاراتی سنگی که مشابه زمین هستند و این پتانسیل را دارند که میزبان حیات باشند.

منظور از سیاره‌های مشابه زمین، آن دسته از سیاراتی است که سطح آن‌ها سنگی و اندازه‌ی آن‌ها ۰.۵ تا ۱.۵ برابر زمین باشد. مدار چنین سیاراتی باید در فاصله‌ی مناسبی از ستاره‌ی مرکزی منظومه قرار گرفته باشند، یعنی نه خیلی نزدیک، نه خیلی دور. بدین ترتیب این احتمال هست که آب به شکل مایع در سطح سیاره وجود داشته باشد. وجود آب در سیاره بسیار مهم است، چون در صورت وجود آب در سیاره، احتمال شکل‌گیری حیات روی آن نیز وجود خواهد داشت.

کپلر به ما نشان داد چنین سیاراتی که مشابه زمین هستند، به‌وفور در فضا یافت می‌شوند. در واقع تعداد سیاره‌های مشابه زمین و قابل سکونت در کهکشان راه شیری بیشتر از تعداد انسان‌های زنده‌ی روی زمین است. می‌توان گفت که نصف ستاره‌‌هایی که شب‌ها در آسمان می‌بینید، در منظومه‌ی خود یک سیاره‌ی سنگی مشابه زمین دارند که در مدار گردشی مناسبی به دور آن‌ها می‌چرخند.

امسال، کشف یک سیاره‌ی کاملا مشابه زمین و قابل سکونت در صدر اخبار قرار گرفت. این سیاره که با نام Proxima b از آن یاد می‌شود، مشابهت‌های زیادی با زمین دارد و در مداری به دور کوتوله‌ی قرمزی به نام Proxima Centauri در حال گردش است. مدار این سیاره در فاصله‌ای مناسب و همچنین اندازه‌ی آن ۱.۳ برابر  زمین است.

همه‌ی ما می‌دانیم که سیارات مشابه زمین وجود دارند؛ اما هنوز موفق به دیدن آن‌ها نشده‌ایم. برای پی بردن به این‌که آیا در این سیارات آب یا اکسیژن وجود دارد، به تجهیزات پیشرفته‌ای برای شناسایی عناصر در سطح و زیر سطح آن‌ها نیاز داریم. به لطف پیشرفت‌های خیره‌کننده در تکنولوژی، هم‌اکنون می‌توانیم از سیاره‌های مشابه زمین در بیرون از منظومه‌ی شمسی خود عکس‌برداری کنیم. در واقع هدف پروژه‌ی Project Blue نیز همین است.

هدف از مأموریت Project Blue گرفتن عکس‌هایی واضح از چنین سیاراتی است؛ عکس‌هایی که چشم انسان توانایی دیدن آن‌ها را داشته باشد. باید گفت که سیاره‌ی Proxima b شانسی برای حضور در این پروژه ندارد؛ چرا که مدار آن به ستاره‌ی کوچک و کم‌نور خود بسیار نزدیک است و با تلسکوپ نمی‌توان از آن عکس‌برداری کرد. بنابراین هدف این پروژه، سیاره‌ای در منظومه‌ی مجاور یعنی  Alpha Centauri است.

در واقع دانشمندان در این پروژه به دنبال یافتن یک نقطه‌ی آبی کم‌رنگ در فضا هستند؛ سیاره‌ای که احتمال حضور اقیانوس یا اتمسفر در آن هست و از این‌رو پتانسیل تشکیل حیات نیز روی آن وجود دارد. از آنجا که Alpha Centauri یک منظومه‌ی دودویی است؛ شانس ما برای پیدا کردن یک سیاره‌ی مشابه زمین در آن، دو برابر و در حدود ۸۵ درصد است.

شکار عکس از سیاره‌ای مشابه زمین و رؤیت قطعی آن، به ما کمک می‌کند ویژگی‌های آن را بهتر دریابیم و البته این موضوع انگیزه‌ای خواهد بود برای شروع تحقیقات و اکتشافات بیشتر. تصویر زمین ۲ می‌تواند نقطه‌ی عطفی برای زندگی انسان‌ها باشد و نحوه‌ی نگرش ما به خودمان در این فضای بی‌انتها را تغییر دهد.