آیا ما آمادگی مواجهه با اصابت یک سیارک به زمین را داریم؟

در برخی فیلم‌های علمی تخیلی مانند آرماگدون، اگر زمین توسط یکی از سیارک‌هایی که در حال آمدن به‌سوی آن هستند و به‌طور بالقوه توان نابودی سیاره‌ی ما را دارند، تهدید شود؛ احتمالا خواهید دید یک تیم حفاری بسیار پرمدعا و قدرتمند به رهبری بروس ویلیس به سوی این سنگ فضایی می‌روند و آن را نابود می‌کنند.

اما این نوع روش‌های گاها غیرمنطقی و غیرعلمی، همیشه ممکن نیستند. در واقع گروه‌های فعال در ناسا در زمینه‌ی شبیه‌سازی‌های اضطراری سنگ‌های آسمانی، اخیرا به نتیجه‌ی فوق رسیده‌اند. گروه‌های شرکت‌کننده در انجام این شبیه‌سازی به این نتیجه رسیده‌اند در شرایطی که آن‌ها بررسی می‌کردند، برای منحرف کردن یا نابود کردن سیارک در فضا بسیار دیر شده بود و در واقع آن‌ها باید به روش‌های دیگری برای مقابله با سیارک فکر می‌کردند.

این آماده‌سازی برای برخورد احتمالی سیارک‌ها، سومین مورد از نوع خود است که توسط ناسا و آژانس فدرال مدیریت وضعیت اضطراری (FEMA) برگزار شده است. در این فعالیت، شرکت‌کنندگانی از وزارت انرژی ایالات متحده، نیروی هوایی و خدمات اورژانس کالیفرنیا نیز حضور داشتند.

هدف از شبیه‌سازی اخیر این بود که به نهادهای شرکت‌کننده، برای انجام یک اجرای آزمایشی از چگونگی واکنش و عملکردشان در زمان شناسایی سیارکی در آستانه‌ی برخورد با زمین، فرصتی داده شود. در اینجا صحبت از یک برخورد واقعی است و عبور سیارک‌ها و شهاب‌ها از نزدیک زمین، مد‌نظر نیست، زیرا موارد این‌چنینی همواره برای کره زمین رخ می‌دهند. لیندی جانسون از بخش دفاع سیاره‌ای ناسا، در این باره گفته است:

چنین آمادگی‌هایی برای آن دسته از افرادی که در جامعه‌ی علمی، برای همکاری با FEMA در مورد این خطر طبیعی خاص مسئولیت دارند، بسیار ارزشمند تلقی می‌شود…ما بازخوردهای ارزشمندی از مدیران وضعیت‌های اضطراری در این تمرینات، در مورد اینکه چه اطلاعاتی برای تصمیم‌گیری آنان در این زمینه‌ ضروری است، دریافت کرده‌ایم. از سویی دیگر؛ ما این نکته را در نظر داریم که با کسب آمادگی‌های مشابه، می‌توانیم اطلاعاتی در مورد برخوردهای پیش‌بینی شده، در اختیار FEMA قرار دهیم.

در حالی که ناسا اعلام کرده شانس برخورد یک سیارک با زمین بسیار اندک است؛ اما به هر حال امکان فرضیِ چنین رویدادی، در واقعیت وجود دارد. مرکز مطالعات اجرام نزدیک به زمین آژانس فضایی (CNEOS)، از وجود ۶۵۹ جرم نزدیک به زمین کاملا آگاهی دارد که همه‌ی این اجرام حداقل دارای  احتمال اندک برخورد، در ۱۰۰ سال آینده هستند.

مدیر CNEOS، پل کوداس (Paul Chodas) در گفتگو با کریستوفر مل از نیویورک تایمز، در این باره گفت:

البته هیچ تهدید قابل ملاحظه‌ای در ۱۰۰ سال آینده از سوی اجرام آسمانی متوجه زمین نخواهد بود، زیرا یا احتمال برخورد آن‌ها بسیار اندک است، یا اینکه سیارک‌های محتمل برای برخورد، بسیار کوچک هستند.

با این وجود ما باید به جستجوی سیارک‌هایی که مسیرشان در آینده می‌تواند به سوی زمین باشد، ادامه دهیم.

از شرکت‌کنندگان در شبیه‌سازی خواسته شد با در ذهن داشتن این امکان فرضی، به تفکر درباره‌ی یک سناریوی کابوس‌وار اما ساختگی بپردازند. سناریو به این شکل تعریف شد: «در چهار سال آینده، یک سیارک بزرگ دارای احتمال ۲ درصدی برخورد با زمین است.»

۲ درصد ممکن است عدد پایینی به نظر برسد؛ اما واقعیت این است که چنین درصدی، قطعا بزرگ‌تر از آن آستانه‌ای است که خیال دانشمندان از آن کاملا آسوده باشد و هیچ فکری برای رویارویی با آن نکنند. به‌خصوص اگر این نکته را هم در نظر داشته باشیم که احتمال برخورد سیارک با زمین، با نزدیک‌تر شدن بیشتر خواهد شد.

بر اساس برآوردهای فرضی، اعلام شد زمان برخورد این سیارک در روز ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۰ خواهد بود. گمان می‌رود این سنگ فضایی، دارای اندازه‌ی تقریبی بین ۱۰۰ تا ۲۵۰ متر است و پیش‌بینی می‌شود این سیارک در صورت برخورد، در یک راستای طولانی با زمین تصادم داشته باشد و نوار باریکی شکل دهد که از کل ایالات متحده عبور می‌کند.

اگرچه به نظر می‌رسد سناریوی فوق مقداری ترسناک باشد؛ اما حداقل شرکت‌کنندگان در این گردهمایی، یک دوره ۴ ساله را به‌منظور یافتن راه حلی برای حادثه‌ی برخورد در نظر می‌گیرند. در دنیای واقعی؛ ما اغلب به‌طور غیر منتظره‌، یک سیارک را تنها چند روز قبل از زمان عبور از نزدیک زمین، کشف و شناسایی می‌کنیم.

در شبیه‌سازی‌های قبلی ناسا و FESA، مأموریت‌هایی موسوم به «مأموریت‌ انحراف» و مشابه فیلم آرماگدون، به عنوان یک گزینه مطرح بود؛ اما نه در این بازه زمانی کوتاه چهارساله. بر پایه‌ی توضیح کوداس؛ ساخت فضاپیمای مورد نیاز برای انجام این کار حدود دو سال به طول می‌انجامد و پس از آن، شاید یک سال دیگر برای سفر به سوی آن سیارک نیاز باشد. بدیهی است زمان کافی برای اینکه بتوانیم با خیال راحت این سنگ فرضی عظیم را منحرف یا منهدم کنیم، وجود نخواهد داشت.

سناریوی ما بدتر  از این هم می‌شود. در حالی که انسان‌ها شاهد نزدیک‌تر شدن سیارک به زمین هستند؛ احتمال وقوع برخورد به تدریج و در طی سه ماه به مقدار زیادی افزایش می‌یابد و به ۶۵ درصد می‌رسد. در ادامه این احتمال بیشتر هم خواهد شد و تا ماه می سال ۲۰۱۷،  به ۱۰۰  درصد خواهد رسید.

در کنار اینکه احتمال برخورد افزایش می‌یابد، محدوده‌ی سایت زمینی پیش‌بینی شده برای برخورد نیز باریک‌تر می‌شود و ناظران به این نتیجه می‌رسند تصادمی که وقوعش قطعی به نظر می‌رسد، در سراسر جنوب کالیفرنیا یا مثلا در سواحل اقیانوس آرام اتفاق خواهد افتاد.

از شرکت‌کنندگان در شبیه‌سازی خواسته شد با در نظر گرفتن مفروضات فوق، اقدامات اضطراری لازم برای کنترل هر عامل محتمل را هماهنگ‌سازی و سازمان‌دهی کنند؛ با دانستن این نکته‌ که برخورد سیارک با زمین کاملا قطعی است و به‌طور علمی مورد تائید قرار گرفته است.

عملیات فوق، شامل مدل‌سازی رد پای برخورد پیش‌بینی شده و برآورد پتانسیل‌های موجود برای جابجایی جمعیت در نواحی تحت تأثیر برخورد نیز می‌شد. در کنار همه‌ی این‌ها باید اطلاعاتی در مورد نوع زیرساخت‌هایی که تحت تأثیر این سیارک قرار خواهند گرفت، جمع‌آوری می‌شد.

گروه‌های شرکت‌کننده، همچنین باید برای مدیریت چگونگی رفتار مردم در واکنش به خبرهایی که به‌سرعت در مورد برخورد یک سیارک با زمین پخش می‌شود، چاره‌ای می‌اندیشیدند. آن‌ها باید بهترین روش‌ها را برای ارائه‌ی اطلاعات دقیق و سودمند به مردم در آن لحظات، شناسایی کنند و درعین‌حال، مانع انتشار شایعات و اطلاعات نادرست و در نتیجه نفوذ ترس در میان مردم شوند.

به گفته‌ی کوداس؛ چنین سیارکی حتی اگر به‌طور مستقیم  به یک مرکز شهری مثل لس‌آنجلس اصابت کند، باز هم پیامدهای ناشی از آن، بسیار عظیم و قابل توجه خواهد بود. وی در گفتگو با دانیل اوبرهاوس از پایگاه مادربورد، در این باره گفت:

اگر این سیارک به جایی در اقیانوس و در نزدیکی ساحل اصابت کند؛ با توجه به پارامترهای در نظر گرفته‌شده برای سایز آن، احتمالا یک سونامی کوچک روی خواهد داد که شدت آن به فاصله‌ محل برخورد سیارک با ساحل بستگی خواهد داشت .

البته رویداد فوق قرار نیست شبیه آن چیزی باشد که در فیلم‌ها می‌بینیم. سونامی حاصله کوچک خواهد بود و احتمالا در زمان رسیدن به ساحل، دارای ارتفاع ۶۰ تا ۷۰ سانتی‌متر است. طغیان حاصله به‌قدری خواهد بود که می‌تواند باعث وارد شدن خسارت‌های زیاد به زیرساخت‌های شهری شود.

اما اگر مسیر سیارک به‌گونه‌ای باشد که به خود کالیفرنیا اصابت کند؛ همه‌چیز می‌تواند به‌مراتب هراس‌انگیزتر از آن حدی باشد که برای حالت برخورد در اقیانوس بررسی کردیم. کوداس درباره‌ی این احتمال، چنین توضیح می‌دهد:

منفجر شدن هوا، اصلی‌ترین خطری است که در صورت برخورد این سیارک با هر نقطه‌ای روی خشکی وجود دارد. سیارکی که ما فرض کرده‌ایم، می‌تواند باعث وقوع انفجاری برابر با ۵۰ مگاتن مواد منفجره شود که این مقدار به ایجاد یک موج انفجار بسیار قوی منجر خواهد شد. چنین رویدادی می‌تواند در شعاع ۴۰ تا ۵۰ کیلومتری نقطه‌ی برخورد، بسیار مصیبت‌بار باشد.

ناسا و FEMA هنوز در مورد اینکه شرکت‌کنندگان در این چالش، به چه شکل می‌توانند شرایط و محیط در نظر گرفته‌شده‌ برای آزمایش را مدیریت کنند، به نکته‌ای اشاره نکرده‌اند. اما با در نظر داشتن اینکه همواره اندک احتمالی از خطر روی دادن چنین برخوردی در دنیای واقعی وجود دارد؛ هرگونه حرکتی در راستای پی بردن به چگونگی روبرو شدن با رویدادهای اضطراری این‌چنینی، مسلما برای گروه‌های دولتی دست‌اندرکار بسیار ارزشمند خواهد بود.

این موضوع وقتی قوت می‌گیرد که بدانیم بر طبق اعلام ناسا؛ رخ دادن چنین حادثه‌ای در آینده، با گذشت زمان محتمل‌تر می‌شود. توماس زوبوکن (Thomas Zurbuchen) وابسته‌ی بخش مأموریت‌های علمی ناسا، در یک گفتگوی مطبوعاتی گفت:

وقتی ما با چنین موقعیت‌هایی روبرو شویم، مسلما از مواردی نخواهد بود که بتوانیم مقابله با آن را صرفا به بعد از وقوع قطعی موکول کنیم.

با این حال؛ بر‌خلاف هر زمان دیگری در تاریخ، در حال حاضر با استفاده از مشاهدات پیوسته، پیش‌بینی‌ها، برنامه‌ریزی واکنش و مهاجرت برای پاسخ به تهدید چنین برخوردی، توانایی لازم را در اختیار داریم.