برخی از باکتری‌ها در فضا نسبت به زمین رشد بهتری دارند

برخی از باکتری‌ها در فضا نسبت به زمین رشد بهتری دارند

پدیده‌ای که در حال حاضر با آن روبرو هستیم چیزی است که هنوز درباره‌ی دلیل و توجیه علمی‌اش دانش دقیقی نداریم. اما دانشمندان پی برده‌اند که ۴۸ مورد از باکتری‌های بی‌ضرری که در ایستگاه فضایی بین‌المللی و در محیطی تقریبا ۴۰۰ کیلومتر بالاتر از کره‌ی زمین پرورش می‌داده‌اند، نه تنها خود را با شرایط آن محیط تطبیق داده‌اند، بلکه در برخی موارد عملکرد بهتری نسبت به کره‌ی زمین داشته‌اند.

بر پایه‌ی بررسی‌های تازه، رشته‌ای موسوم به باسیلوس سیفنسیس JPL-MERTA-8-2-a که برای نخستین بار بر روی یکی از کاوشگرهای فرودگر روی مریخ و در مرکز فضایی کندی ایالت فلوریدا و پیش از پرتاب آن در سال ۲۰۰۴ کشف شده بود، در فضا نسبت به کره‌ی زمین از رشدی به میزان ۶۰ درصد بهتر برخوردار بود. دلیل این رویداد هنوز مشخص نشده است.

واضح‌ترین تفاوت میان دو محیط مسلما گرانش است. اما دیوید کویل (David Coil) از دانشگاه کالیفرنیا که در زمینه‌ی میکروبیولوژی فعالیت دارد و همچنین سرپرست این گروه پژوهشی عقیده دارد که بسیار بعید است تا گرانش بتواند چنین تاثیر اساسی را روی رشد باکتری‌ها داشته باشد. چون به باور وی میکروب‌ها بسیار کوچک و سبک هستند و گرانش نمی‌تواند تاثیر چندانی روی آنها داشته باشد. وی همچنین اشاره کرد:

میکروب‌ها بسیار کوچک هستند و ما می‌دانیم که گرانش به عنوان عامل تعیین کننده در متابولیسم روزانه‌ی آنها و همچنین در کارکردهای فیزیولوژی آنها به شمار نمی‌رود.

اما این امکان وجود دارد که عواملی روی یک میکروب منفرد تاثیر نداشته باشند و در عوض روی جامعه‌های بزرگتر از همان میکروب‌ها تاثیرگذار باشد. وی در ادامه گفت:

حدس من این است که اتفاقی همانند آنچه ذکر شد برای این موجودات کوچک روی می‌دهد. احتمالا عاملی همانند گرانش کمتر در فضا روی رشد جمعی این موجودات تاثیر می‌گذارد. اما برای پی بردن به علت دقیق این امر، ما باید این موجود را دوباره در فضا و تحت شرایط گوناگون مورد آزمایش قرار دهیم.

نکته‌ی جالب این است که در همان حین آزمایش، ۴۷ رشته‌ی دیگر باکتری‌ها هیچکدام رشدی به اندازه‌ی سیفنسیس در فضا نداشتند. از سویی به نظر نمی‌رسید که مشکلی هم از بابت رشد در آن محیط داشته باشند. کویل در این باره گفت:

ما مجموعه‌ای از میکروب‌ها را با ایستگاه فضایی فرستادیم و بیشتر آنها به طور کامل همان کارکردی را نشان دادند که روی زمین داشتند. این امر برای من از نظر ذهنی و منطقی چندان شگفت‌انگیز نبود و کاملا اطمینان‌بخش به نظر می‌رسید.

دستاوردهای این پژوهش در ژورنال پیر جی به انتشار رسیده است و اکنون گام بعدی که پیش روی دانشمندان وجود دارد این است که آزمایش‌های پیچیده‌تری را با میکروب‌ها در محیط‌های گوناگون انجام دهند و در این فرایند بتوانند فاکتورهای ویژه‌ای که میکروب‌ها به آن واکنش نشان می‌دهند را شناسایی کرده و اثرات منفی آنها را کاهش دهند. کویل و گروهش در حال حاضر ژنوم بی. سیفنسیس را ترتیب‌دهی کرده‌اند تا بتوانند به کمک این کار علت انگیزش و افزایش رشد آن را شناسایی کنند.

بی. سافنسیس یک میکروب شگفت‌انگیز است. احتمالا متوجه شده باشید که نام این گونه از میکروب‌ها در واقع حاکی از ویژگی‌های غیربیماری‌زایی آن است. اما باید توجه داشت که این نامگذاری پس از کشف اولیه‌ی آن در مرکز SAF واقع در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا اتفاق افتاده است.

البته گمان می‌رود که برخی از میکروب‌های بی. سیفنسیس به صورت ناخواسته و همچنین دور از اطلاع دانشمندان و بر روی مریخ‌نورد آپورچونیتی در ۲۰۰۴ به سطح مریخ رسیده باشند. چون هنگامی که دانشمندان اقدامات پیش‌زمینه‌ای را برای اطمینان از پاکی تجهیزاتی که قرار است به فضا ارسال شود انجام می‌دهند، هیچ‌گاه نمی‌توانند نسبت به عاری از میکروب و هر گونه آلودگی بودن این تجهیزات تضمین ۱۰۰ درصدی ارائه دهند.

موضوع اخیر یکی از دلایلی است که پژوهش‌های انجام شده در ایستگاه فضایی بین‌المللی را حایز اهمیت می‌کند. چون اگر این موضوع را در نظر داشته باشیم که ضدعفونی کردن کامل و میکروب‌زدایی ۱۰۰ درصدی تجهیزات فرستاده شده به فضای بیرون زمین در عمل غیر ممکن است؛ به این نکته پی خواهیم برد که لازم است درباره‌ی چگونگی عملکرد این میکروب‌ها در صورت رسیدن یه کره‌ی مریخ یا ماه دانش خود را گسترش دهیم و اطلاعات بیشتری به دست آوریم.

و از سویی اگر این را هم در نظر داشته باشیم که ما از دیدگاه متخصصان ناسا، طی هفت سال آینده می‌توانیم زمینه‌ی اسکان بشر در ماه را فراهم آوریم. در نهایت به این نتیجه می‌رسیم که مسلما همراه داشتن برخی از گونه‌های زیستی سازگار با آن محیط‌ها مسلما برایمان ناخوشایند نخواهد بود.