دستاورد جدید تلسکوپ هابل: کشف ابرهایی از جنس بخار آب در اتمسفر سیاره‌ای در دوردست

در فاصله 40 سال نوری از این کره‌ی خاکی، سیاره‌ای به نام «GJ 1214b» با آب و هوایی سوزان قرار گرفته است که در مداری به گرد یک سیاره سرخ می‌چرخد. با لطف تلسکوپ قدرتمند هابل اکنون محققان به کشف جدیدی نائل شده‌اند. آنها دریافتند چه چیزی در قسمت بالایی اتمسفر این سیاره قرار گرفته است: لایه‌ای ضخیم از ابر.

 بر طبق اسناد منتشر شده در سال 2009 مشخص شده است که این سیاره یکی از سیاراتی است که محققان در جستجوی سکونتگاه مناسب در یک سیستم خورشیدی دیگر، آن را مورد مطالعه و بررسی قرار داده بودند. قبلا با عنوان «جهان آبی بخار آلود» از آن نام برده می‌شد چرا که چگالی آن کمتر از میزانی بود که برای لایه‌ای سنگی پیش‌بینی می‌شد و بیش از آن بود که تصور کنیم از گاز تشکیل شده باشد. حتی با گذشت سال‌ها تحقیق و بررسی دانشمندان نتوانستند در مورد ساختار جو این سیاره به اتفاق نظر دست یابند.

همان طور که تحقیقات پیش می‌رفت، پژوهشگران برای کشف ویژگی‌های جدید این سیاره‌ی که برای برقراری حیات موجودات زنده مورد نیازند، از تصاویر ارسالی از تلسکوپ هابل کمک گرفتند. حسگرهای تلسکوپ شدت روشنایی تابیده بر سطح سیاره، هنگامی که از رو به روی ستاره‌اش می‌گذرد را اندازه گیری کرده و با مطابقت آن با تغییر رنگ گازهای موجود در جو آن در اثر تابش پرتوهای فروسرخ و نور مرئی، نوع گازها را مشخص می‌کنند.

در اوایل شروع تحقیقات، در مورد ترکیبات گازی موجود در اتمسفر این سیاره دو نظریه وجود داشت: اول اینکه اتمسفر «GJ 1214b» ثابت و متشکل از بخار آب و برخی مولکول‌های سنگین دیگر است و توده‌های ابری که در ارتفاع‌های بالاتر وجود دارند، سطح زیرین را در خود پوشانده و محافظت می‌کند. برای پاسخ به این پرسش محققان به رهبری لائورا کریبرگ و جیکاب بین، شروع به استفاده از تلسکوپ هابل کردند.

بررسی طرح ساخت تلسکوپی قدرتمند به‌منظور شناسایی ماده تاریک توسط ناسا
مشاهده

آنها قصد داشتند پرتوهای فروسرخ تابیده شده از ستاره‌ی منظومه را به طور دقیق اندازه‌گیری کنند. اطلاعات به دست آمده در طول 11 ماه و در طی 96 ساعت کار با تلسکوپ هابل نتایج جالبی را نشان داد. عدم وجود مواد شیمیایی که پیش از این تصور می‌شد از ترکیبات اتمسفر این سیاره به شمار می‌روند نشان داد که احتمالا جو این سیاره از چیزی شبیه به بخار آب یا نیتروژن تشکیل شده است که در نهایت محققان را به این نتیجه رساند که این ابرها همانند پوششی برفراز اتمسفر این سیاره قرار گرفته‌اند.

محققان می‌گویند هنوز در مورد مواد تشکیل دهنده آن مطمئن نیستند، اما گمان می‌کنند که شاید کلرید پتاسیم یا سولفید روی، گزینه‌های خوبی برای شروع باشند. اکنون گروه بر این باورند که هابل توانایی به سرانجام رساندن این تحقیقات را دارد که این مسئله مهمی است.

یکی از محققان در این مورد می‌گوید:

فکر می‌کنم این خیلی هیجان انگیز است که ما می‌توانیم از تلسکوبی همچون هابل برای اهداف‌مان استفاده کنیم، چیزی که پیش از این در باورمان نمی‌گنجید. رصد سیارات با چنین ابزار دقیقی راه را برای بررسی بیشتر سیارات کوچکی که در مدار ستارگان دوردست در حال گردش هستند هموار می‌سازد. هرچند امید می‌رود که دقت اندازه گیری‌های نجومی با شروع به کار تلسکوپ جیمز وب در سال 2018 افزایش چشمگیری یابد.