اقیانوسی از آب در قمر کوچک زحل کشف شد

تحقیقات اخیر توسط لوچیانو لس (Luciano Less) از دانشگاه ساپینزا (Sapienza) از رم رهبری شده است و بر مبنای داده‌های سفینه فضایی کاسینی(Cassini-Huygens) ناسا شکل گرفته که در طول دهه اخیر بین اقمار زحل شناور بوده و اولین سفینه‌ای است که به مدار این سیاره وارد شده است. علاقه روز افزون به این قمر از سال 2005 آغاز شد؛ زمانی که محققان کشف کردند ستون‌هایی از بخار آب از شکستگی‌های بلندی موسوم به “راه راه بدن ببر” بیرون می‌آیند؛ این خطوط روی سطح قمر قابل مشاهده هستند. لوچیانو می‌گوید:

آن زمان باور این بود که این قمر از نظر زمین‌شناسی غیر‌فعال بوده و جرم سماوی مرده‌ای به شمار می‌رفت. حقیقت وجود این آبفشان‌ها که تا بیش از یک صد کیلومتر بالاتر از سطح، بخار آب را به بیرون می‌فرستند، شگفت آور است.

جالب این است که مقداری از این بخار مثل برف مجدداً روی خود قمر می‌ریزد؛ بخشی از آن به حلقه‌های گرد زحل می‌پیوندد، به طوری که گفته می‌شود حلقه E از این بخارات شکل گرفته است و بخشی از این بخار نیز وارد مدار زحل می‌شود.

لوچیانو و همکارانش، این اقیانوس آب مایع را زمانی کشف کردند که در حال جستجو پیرامون ناهنجاری گرانشی بودند که در اطراف قطب جنوبی انسلادوس وجود داشت. گروه متوجه شد در این قسمت جرم کافی وجود ندارد؛  به عبارتی یک اختلاف جرم فاحش مشاهده می‌شد که محاسبات گرانشی آنها را مختل کرده بود. به نظر می‌رسید که مقداری از جرم در این میان از دست رفته است؛ بنابراین احتمال دادند می‌بایست چیزی متراکم‌تر از یخ در این نقطه وجود داشته باشد. این دلیل که آب در شکل مایع خود متراکم‌تر از یخ است، می‌توانست راه حل این مسئله بوده و آن را توجیه کند. بدین صورت ناهنجاری که در اندازه‌گیری پیش آمده بود تصحیح شد.

گروه تحقیقاتی همچنین موفق شد عمق این اقیانوس را که در حدود 5 مایل بود مشخص کند. وسعت آن نیز حداقل از قطب جنوب انسلادوس به سمت مدار استوایی قمر امتداد یافته است. حتی این امکان وجود دارد دورتر از آن هم رفته و به نوعی می‌توان گفت این پتانسیل را دارد که حتی به استوا هم رسیده باشد. اما هم‌اکنون محققان نمی‌توانند با قطعیت کامل در مورد وسعت آن نظر دهند. آنها همچنین قادر نیستند توضیح دهند این اقیانوس چگونه بخار آب غنی از مواد معدنی که از راه راه بدن ببر و سطح انسلادوس بیرون می‌آیند را تغذیه می‌کند. چیزی که هم اکنون مشخص شده این است که شکستگی‌های مورد نظر به اندازه کافی کم ارتفاع هستند که بخار حاصل از آب در حال خروج از اقیانوس را به سطح برسانند.

در حالی که برفراز این اقیانوس مایل‌ها و مایل‌ها لایه یخی قرار گرفته که سردی نزدیک به منهای 300 درجه فارنهایت یا 180 درجه سیلسیلیوس دارند، در زیر آن هسته‌ای سنگی قرار گرفته است؛ هسته سنگی که در تعامل با آب قرار گرفته زمینه‌ای از فریبندگی در خود دارد. پس از اروپا (ششمین قمر مشتری)، انسلادوس دومین جرم سماوی در منظومه شمسی است که در آن سنگ و آب در همبستگی با یکدیگر، کشف شده‌اند.

لوچیا اضافه می‌کند:

این یافته‌ها موضوعاتی جالب توجه بویژه از نقطه‌نظر زیست ستاره‌شناسی هستند. قرار‌گرفتن آب در تعامل با این هسته سنگی، قابلیتی مهم برای افزایش غنای شیمیایی آن است. این مسئله خود زمینه‌ساز آن است که بستر اقیانوس به یک محیط‌زیست مساعد برای شکل‌گیری اشکال کلاسیک حیات تبدیل شود. “. (زیست ستاره‌شناسی علمی است که پیرامون منشأ، تکامل، توزیع و آینده حیات در کیهان تحقیق و بررسی می‌کند)

البته هنوز در مورد این شکل‌گیری اطلاعات چندانی در دست نبوده و فعلاً محققان نیز در این مورد سکوت اختیار کرده‌اند. با این حال دانشمند مشغول به کار در پروژه کاسینی، لیندا اسپاکر، عامل این فریبندگی را اندکی می‌شکافد، او می‌گوید:

موادی که از قطب جنوب انسلادوس به بیرون فوران می‌کنند، شامل آب شور و مولکول‌های ارگنیک هستند. اینها در اصل عناصر اساسی و شیمیایی مهم شکل‌دهنده حیات به شمار می‌روند.

همه این تحقیقات و داده‌ها، منجر به یک چرخش غیر منتظره در مورد این قمر شد که در آغاز مأمویت کاسینی چندان مورد توجه قرار نداشت. قرار بود این مأموریت در سال 2008 به پایان برسد؛ اما ابتدا تا سال 2010 ادامه یافته و اینک قرار است تا 2017 تمدید شود.
لوچیانو می‌افزاید:

وقتی شما مأمور بررسی یک سیاره می‌شوید، باید وقوع هر چیزی را پیش‌بینی کرده و هر لحظه در انتظار یافته‌های غیر‌منتظره باشید. باید این آمادگی را کسب کنید که به سرعت به تجزیه‌و‌تحلیل این یافته‌ها و اطلاعات جدید بپردازید. خوشبختانه این پروژه تمدید شده و ما زمان کافی و فرصت مناسب در اختیار داریم تا کمی بیشتر به اعماق نفوذ کرده و ساختار درونی این جرم سماوی را هر چه بیشتر مورد بررسی قرار دهیم.

نتایج این تحقیقات در ژورنال علوم به چاپ رسیده است.