کاوشگر کنجکاوی تصاعد عجیب گاز متان را در سیاره‌ی سرخ کشف کرد؛ حیات بیگانه در مریخ؟

 دانشمندان در حال حاضر نمی‌توانند با اطمینان در خصوص علت وجود این زنجیره‌ها اظهار نظر کنند اما این احتمال وجود دارد که زنجیره‌های مذکور با میکروارگانیسم‌های بسیار کوچک و زنده شبیه به باکتری در ارتباط باشند. اگر این گاز که ارتباط آن با حیات شناخته شده است در واقع از ارگانیسم‌های میکروبی بر سطح مریخ ساطع شده باشد با یکی از بزرگترین کشفیات تاریخ بشریت مواجه هستیم.

روی زمین، 95 درصد از گاز متان ایجاد شده از ارگانیسم‌های زنده و میکروبی ساطع می‌شود، اما با این وجود فرآیندهای غیربیولوژیکی بسیاری نیز می‌تواند منجر به ساخته شدن گاز متان شود. محققان اعلام کرده‌اند که در این مرحله، کاوشگر کنجکاوی ملزم به آزمایش و آزمون مجدد احتمال وجود حیات بر سطح مریخ است تا زمینه‌ی اطلاعاتی مورد نیاز برای سفینه‌ی بدون سرنشین دیگری که قرار است سال 2020 بر سطح مریخ فرود آید فراهم شود. کاوشگر بعدی که 5 سال دیگر به فضا می‌رود به جستجوی منشا اصلی این گاز در مریخ خواهد پرداخت. اکانت توییتر اختصاص یافته به کاوشگر کنجکاوی در خصوص این یافته با این پیام بروزرسانی شده است:

مواد آلی! من برای نخستین بار در سطح مریخ مواد آلی یافتم.

ماموریت پیش روی آژانس فضایی اروپا که با نام ExoMars شناخته می‌شود نیز می‌تواند سرنخ‌های بیشتری در این خصوص بدست آورد. بر اساس این ماموریت، یک کاوشگر 300 کیلوگرمی در سال 2019 بر سطح مریخ فرود خواهد آمد، به یک دریل 2 متری و تجهیزات اضافی برای جستجو به دنبال نشانی از حیات بر سطح مریخ مجهز می‌شود؛ اگرچه ممکن است روبات اروپایی، قادر نباشد خود را به همان ناحیه‌ای از سطح سیاره‌ی سرخ برساند که هم‌اکنون «کنجکاوی» در حال کاوش در آن است.

در ابتدای ماجراجویی این کاوشگر، عدم کشف متان بر سطح مریخ  امیدها را کمرنگ کرده بود. اما مدت کوتاهی بعد، این عنصر مهم و نشانه‌ی احتمالی حیات بر سطح سیاره‌ی سرخ کشف شد. مشاهدات پیشین صورت گرفته توسط ماهواره‌ها، وجود غیرمعمول گاز متان را روی این سیاره گزارش کرده بود اما هیچ‌یک از این موارد به خارق‌العادگی نمونه‌ی خارج شده‌ای که «کنجکاوی» موفق به ثبت آن شده، نبوده است. این نمونه دقیقا در منطقه‌ای به وسعت 96 مایل یافت شده که بر اساس شواهد موجود گفته می‌شود میلیاردها سال پیش شاهد گذر جریان‌های آب بوده است.

سال گذشته، ناسا گزارش کرد این ناحیه که به Gale Crater موسوم است باقی‌مانده‌ی دریاچه‌ی آب شیرین باستانی را در خود جای داده که می‌توانسته محیط مناسبی برای میزبانی حیات در گذشته‌های دور باشد. آزمایشگاه همراه تعبیه شده در روبات کاوشگر کنجکاوی طی 12 ماه گذشته بارها با نشانه‌ها و وجود گاز متان روبه‌رو شده است. اواخر سال 2013 و اوایل 2014 مقدار متان افزایش یافت و سپس فروکش کرد.

روز گذشته، طی همایشی که توسط اتحادیه‌ی ژئوفیزیک آمریکا در سانفرانسیسکو برگزار شد، در زمان برگزاری کنفرانس خبری، دانشمندان ناسا اعلام کردند که جدای از میکروب‌های زنده، از دیگر فرضیه‌هایی که قادر به توضیح این گاز متان باشد می‌توان به تجزیه‌ی احتمالی مواد آلی بازمانده از برخورد شهاب‌سنگ‌ها توسط اشعه‌های خورشید اشاره کرد. البته آن‌ها توضیح خود را چنین کامل می‌کنند که این تئوری مسلما موجب به جای ماندن دهانه‌ی بزرگی می‌شد که ناشی از برخورد شهاب‌سنگ بوده است؛ در حالی که خبری از چنین نشانه‌ای که قابل مشاهده باشد در این ناحیه نیست.

توضیح‌های دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند ارتباط گاز متان با موجودات زنده را رد کند؛ توضیحاتی نظیر تئوری گیر افتادن بازمانده‌های مواد آتشفشانی در یخ و فرآیندهایی از این دست که می‌تواند موجب تصاعد گاز متان شود. یافته‌های حاصل از این آزمایش‌ها که در نشریه‌ی ساینس منتشر شده، در بر گیرنده‌ی نتایج حاصل از تفکیک لیزری صورت گرفته توسط «کنجکاوی» نیز هست. این کاوشگر به لطف ابزار لیزری تعبیه شده بر روی آن، قادر است با بخار کردن سنگ‌ها به تجزیه و تحلیل مواد تشکیل‌دهنده‌ی آن‌ها بپردازد.

تغییر در وضعیت هوا. من افزایش 10 برابری سطح متان را در اتمسفر مریخ حس می‌کنم.

کنجکاوی در زمان ارسال این توییت، پیش‌زمینه‌ی رقیقی از متان را که با نسبت ده برابر در قیاس با حالت عادی طی 60 روز مریخی در حال تصاعد بود تشخیص داد. طی 4 اندازه‌گیری پشت سر هم، کنجکاوی نشان داد که سطح متان موجود در اتمسفر از حد 0.69 واحد در میلیارد حجمی (ppbv) تا 7.2 واحد در تغییر و افزایش است. منشا تصاعد این گازها در فاصله‌ی 200-300 متر از یکدیگر واقع شده بود. با حرکت کنجکاوی و طی یک کیلومتر دیگر از مسیر، سطوح بالای متان نیز ناپدید شد.

دکتر کریس وبستر که در یکی از لابراتوارهای ناسا مشغول فعالیت است می‌گوید:

اگر بخواهیم با قطعیت سخن بگوییم، مشخص است که مشاهدات ما نمایانگر تولید متان بر سطح مریخ است اما این موضوع به تنهایی نمی‌تواند مدرکی دال بر وجود حیات میکروبی باشد. با این وجود، از نگاه خوشبینانه‌ی ما، نمی‌توانیم با توجه به کشف تولید این گاز در سطح مریخ، احتمال اینکه هر دو مورد سطح متان موجود در پس‌زمینه‌ی اتمسفر و نیز حجم متان مستقل در واقع از فعالیت‌های میکروبی سرچشمه گرفته باشند را نادیده بگیریم.

وی در ادامه اعلام کرد در صورتی که تصاعد دیگری یافت شود، تیم تحقیقاتی ناسا تلاش خواهد کرد به تشخیص ایزوتوپ‌های (گونه‌ی اتمی) کربن موجود در متان بپردازد که می‌تواند نشانی بر ارتباط این گاز با فعالیت‌های زیستی باشد.

در این مرحله، ما هیچ نظری در خصوص اینکه چه چیزی در آینده خواهیم دید نداریم. همچنین نمی‌دانیم که اصلا بار دیگر شاهد چنین مقادیر بالایی از متان خواهیم بود یا خیر.

یکی دیگر از کشفیات «کنجکاوی» بر سطح مریخ، مربوط به وجود آب ادغام شده با دانه‌های خاکی درون منطقه‌ی دهانه‌ی گیل (Gale crater) است که بخاطر یک برخورد شهاب سنگی 3.5 میلیارد سال پیش روی داده است. در اندازه‌گیری‌های صورت گرفته مشخص شده است که هر فوت (حدود 30 سانتی‌متر) مربع از خاک مریخ در بر گیرنده‌ی 2 واحد آب است که البته به مواد معدنی چسبیده و به سادگی قابل دستیابی نیستند.

کاوشگر کنجکاوی بر اساس برنامه‌ی خود قرار است صعود به ارتفاع Mount Sharp را آغاز کند که یک کوه 18 هزار فوتی واقع در مرکز دهانه‌ی گیل است. دانشمندان امیدوارند لایه‌های رسوبی موجود بر سطح این قسمت، در بر دارنده‌ی نشانه‌های وسوسه‌انگیزی از تاریخچه‌ی مریخ باشد.