کشف درخشان‌ترین اختروش از اولین روزهای پیدایش جهان

دانشمندان هسته‌‌ی پرانرژی متعلق به یک کهکشان دوردست را کشف کرده‌اند که با نوری معادل ۶۰۰ تریلیون خورشید، رکورددار نورانی‌ترین شی کشف‌‌شده در جهان اولیه است.

این شی که در حقیقت نوعی اَختروش نیروگرفته از یک سیاه‌‌چالهمحسوب می‌‌شود، وقتی کشف شد که یک کهکشان کم‌‌نورتر در راستای مسیر دید آن از زمین قرار گرفت و این موضوع باعث شد که نور دریافتی از اختروش با شدت بیشتری دیده شود.

این اختروش ۱۲.۸ میلیارد سال نوری با ما فاصله دارد و در قلب یک کهکشان درحال‌تولد قرار گرفته که متعلق به دورانی از تاریخ جهان است که با نام «عصر بازیونیده‌‌‌‌شدن» شناخته می‌‌شود. عصر بازیونیده‌‌شدن دورانی است که اولین ستاره‌ها و کهکشان‌ها، سوزاندن ابری از هیدروژنخنثی را در کیهان آغاز کردند. پژوهشگران این کشف را در تاریخ ۹ ژانویه سال جاری در نشست زمستانی انجمن ستاره‌‌شناسی آمریکا در سیاتل به‌طور رسمی اعلام کردند.

اختروش تازه کشف‌شده در قلب کهکشان در حال تولد که به‌‌منزله‌‌ی درخشان‌ترین شی شناخته‌‌شده در جهان اولیه است. این اختروش همزمان با مکش گاز به‌‌ درون سیاه‌‌چاله‌‌‌‌ای کلان‌‌جرم، انرژی آزاد می‌‌کند

ژیاهوی فان، پژوهشگر دانشگاه آریزونا و از نویسندگان مقاله‌‌ی کشف اخیر، در بیانیه‌ای از سوی تیم تلسکوپ فضایی هابل اعلام کرد:

ما مدت‌‌هاست که به‌‌دنبال کشف این [اختروش] بوده‌‌ایم. انتظار نمی‌رود بتوان تعداد قابل‌‌توجهی از اختروش‌‌هایی با این میزان درخشندگی را در سرتاسر جهان رصد کرد.

برای جمع‌‌آوری اطلاعات درمورد این شی که اکنون با نام J043947.08+163415.7خوانده می‌شود، از مشاهدات چندین تلسکوپ زمینی به‌‌همراه تلسکوپ فضایی هابل استفاده شد. براساس این بیانیه، روشنایی این اختروش ناشی از یک سیاهچاله‌‌ی کلان‌‌جرم است؛ مواد از یک حلقه از گاز پیرامون سیاه‌‌چاله به‌‌ درون آن فرو می‌افتند و منجر به آزادشدن یک انرژی عظیم در طیف گسترده‌‌ای از طول‌ موج‌های مختلف می‌شود. این اختروش احتمالاً زمانی شروع به شعله‌‌کشیدن کرده که کمتر از یک میلیارد سال از عمر جهان می‌‌گذشته و هم‌‌اینک بخشی از نور آن درحال‎رسیدن به زمین است. با توجه به مشاهدات تازه، سیاهچاله‌ای که این اختروش را تغذیه می‌‌کند، جرمی معادل با چند صد میلیون برابر جرمخورشید ما را دارد.

با وجود روشنایی خیره‌‌کننده‌‌ی این اختروش، فاصله‌‌ی آن تا تا زمین به‌‌حدی زیاد است که چنانچه هم‌راستایی تصادفی اخیر رخ نمی‌‌داد، هنوز شانسی برای مشاهده‌‌ی آن وجود نداشت. پژوهشگران در این بیانیه می‌‌گویند که پدیده‌‌ی یادشده درواقع نوعی «همگرایی گرانشی» بوده است؛ بدین معنی که در اثر قرار گرفتن یک کهکشان در مسیر بین اختروش تا زمین، نور واصل از این اختروش خمیده شده و دچار بزرگنمایی شده است. درنتیجه، این اختروش سه‌‌برابر بزرگ‌تر و ۵۰ برابر درخشنده‌‌تر از حالت واقعی خود به‌‌نظر می‌‌رسد. به‌‌دلیل آنکه کهکشان حائل (که در نجوم با نام عدسی گرانشی شناخته می‌‌شود)، به‌‌اندازه‌‌ی کافی تاریک بوده است، نور حاصل از اختروش درون این کهکشان گم نشده و ما به‌خوبی قادر به رصد این پدیده شده‌‌ایم.

منظره‌‌ی دیده‌‌شده از اختروش J043947.08+163415.7 از دید تلسکوپ فضایی هابل

به نظر می‌رسد این اختروش قادر به خلق بیش از ۱۰ هزار ستاره در سال بوده است. مطالعه‌‌ی چنین پدیده‌‌ای می‌تواند به پژوهشگران کمک کند تا دانش خود را درمورد این برهه‌‌ی مهم از تاریخ جهان افزایش دهند؛ برهه‌‌ای که در آن، ستاره‌ها و کهکشان‌ها در حال تولد و شکل‌‌دادن به جهانی بودند که ما اکنون آن را این‌‌گونه می‌‌شناسیم. هم‌‌اکنون تلسکوپ‌های بیشتری در حال پیوستن به این پژوهش‌‌ برای شناخت بهتر این رویداد هستند.

فابیو پاسکوچی، پژوهشگر از دانشگاه یل و از نویسندگان ارشد مقاله‌‌ی فعلی در بیانیه‌ای از سوی رصدخانه کِک می‌‌گوید:

این کشف بسیار شگفت‌‌انگیز و مهم قلمداد می‌‌شود؛ برای مدت‌‌های مدید ما گمان می‌‌کردیم تعداد زیادی از این اختروش‌‌های بزرگنمایی‌‌شده را می‌‌توان رصد کرد؛ درحالی‌که این اختروش تازه‌‌کشف‌‌شده، اولین نمونه در نوع خود محسوب می‌‌شود. مطالعات نظری ما پیش‌بینی می‌کنند که ما احتمالاً فرصت رصد تعداد قابل‌‌توجهی از این اختروش‌‌ها را از دست داده‌‌ایم. اگر تعداد این [اختروش‌‌ها] به‌‌اندازه‌‌ی کافی زیاد باشد، بینش ما درمورد آنچه که درست پس از مهبانگ رخ داده، دگرگون خواهد شد و چه‌‌بسا حتی دیدگاه ما درزمینه‌‌ی نحوه‌‌ی رشد این غول‌‌های کیهانی نیز به‌‌کلی متحول شود.