سنگ‌های جمع‌آوری‌شده از ماه، هنوز هم دانشمندان را به هیجان می‌آورند

نیم قرن پیش، وقتی که نیل آمسترانگ در حال آماده شدن برای ترک ماه بود، با خود فکر کرد که جعبه‌ی حاوی نمونه سنگ‌های جمع‌آوری‌شده توسط تیم، اندکی خالی به‌نظر می‌رسد. بنابراین او سطح خالی جعبه را با ریختن خاک پر کرد.

عواقب این تصمیم خودجوش تا به امروز ادامه دارد. همه‌ی آن خاک‌ها به همراه سنگ‌های جمع‌آوری‌شده، بخش اول از ۶ بخش نمونه‌های جمع‌آوری‌شده از سطح ماه هستند که توسط برنامه آپولو به زمین آورده شدند. برخلاف سوغاتی‌های سفر تعطیلاتی شما، همه این نمونه‌ها حتی بعد از گذشت ۵ دهه از بازگشت به زمین، همچنان تحت مطالعه قرار دارند. این نمونه‌ها، تنها نمونه‌های سیاره‌ای هستند که توسط انسان‌ها جمع‌آوری شدند. این ویژگی آن‌ها را به یک مجموعه‌ی بی‌نظیر و با ارزش از مواد تبدیل می‌کند.

^{باز آلدرین در سمت چپ تصویر، در حال تمرین برداشتن یک نمونه و  نیل آمسترانگ، در سمت راست تصویر، در حال عکس‌برداری از نمونه‌های جمع‌آوری‌شده در یک جلسه تمرینی قبل از مأموریت آپولو ۱۱}

رایان زیگلر، نگه‌دارنده نمونه‌های مأموریت آپولو و مدیر بخش مالکیت مواد فضایی ناسا (NASA’s Astromaterials Acquisition) و دفتر نگه‌داری نمونه‌ها، ماه گذشته در گفت‌وگویی در کنفرانس سالانه‌ی اتحادیه‌ی ژئوفیزیک آمریکا، به خبرگزاری اسپیس‌دات‌کام گفت:

شاید این جمله کلیشه‌ای به‌نظر برسد؛ اما انسان‌ها توانمندترین ابزاری هستند که در اختیار داریم. ساخت یک کاوشگر که بتواند یک کار را انجام دهد، یک سال طول می‌کشد. در حالی‌که انسان می‌تواند همان کار را صرفا به این دلیل که می‌تواند، انجام دهد.

^{جیمز ایروین، فضانورد آپولو ۱۵، از یک بیل مخصوص برای حفاری در خاک ماه در مقابل کوه هادلی استفاده می‌کند}

انسان‌ها، برخلاف ربات‌ها به‌سادگی می‌توانند به گستره‌ی وسیع‌تری از تجهیزات مجهز شوند. همچنین آن‌ها می‌توانند تصمیمات خودشان را بگیرند؛ مانند برداشتن ۶ کیلوگرم خاک اضافی از سطح ماه. روی‌هم‌رفته، مأموریت فرود روی سطح ماه، با آوردن ۳۸۲ کیلوگرم از مواد به زمین همراه بود؛ به مدت ۸ سال، شغل زیگلر این بود که از نمونه‌هایی که ناسا برای تحقیقات علمی نگه داشته بود، نگه‌داری کند.

زیگلر گفت:

من گمان می‌کنم مردم عموماً فکر می‌کنند که مدت زمان زیادی است که نمونه‌های پروژه آپولو در اختیار ماست، پس چرا هنوز مشغول مطالعه‌ی آن‌ها هستیم؟ در حال حاضر مطالعه‌ی جدیدی روی آن‌ها انجام می‌شود که صرفاً تکرار آن چیزی نیست که ده‌ها سال پیش انجام شد.

این مزیت اصلی آوردن نمونه‌ها به زمین است. بعد از تمام این مدت، به‌جای داشتن اطلاعات تولیدشده توسط یک مدارگرد و یا سطح‌نشین در یک زمان خاص، دانشمندان می‌توانند فناوری‌های جدید را به منظور پاسخ به سوال‌های جدید در این نمونه‌ها به‌کار بگیرند.

^{یک نمونه آورده شده از مأموریت آپولو ۱۲ زیر نور قطبی‌شده متقاطع با بزرگ‌نمایی ۲.۵ برابر} 

دانشمندان می‌توانند از فناوری‌های جدید زیادی، مانند اسکنر سی‌تی اشعه ایکس (X-ray CT Scanner) که به‌تازگی ساخته شده است نیز بهره ببرند. با شناخت ساختارهای درون نمونه‌ها، این ابزار می‌تواند راهنمای دانشمندان در هنگام برش سنگ باشد، تا از نابود کردن ساختارهایی که آن‌ها می‌خواهند مطالعه کنند، جلوگیری کند. این ایده جدیدی نیست، ولی این ابزار به‌خصوص نسبت به نمونه‌های گذشته کاربردی‌تر است.

زیگر می‌گوید:

دانشمندان به مدت یک دهه یا ۱۵ سال در حال تلاش روی مطالعات سنگ‌شناسی بودند. آن‌ها قبلاً از اسکنرهای پزشکی سی‌تی برای اسکن کردن سنگ‌ها استفاده می‌کردند، ولی این  اسکنرها خوب کار نمی‌کردند.

^{کارکنان آزمایشگاه نمونه‌های ماه در حال مطالعه سنگ‌های جمع‌آوری شده از سطح ماه در آزمایشگاه نمونه‌های ناسا در پریستین}

زیگلر اضافه کرد:

اما تنها فناوری‌های جدید نیستند که فرصت‌های جدید را برای علوم مربوط به نمونه‌های ماه ایجاد می‌کنند. در حال حاضر تمرکز ناسا روی بازگرداندن انسان به ماه است که با برنامه دستورالعمل سیاست فضایی ۱ در ماه دسامبر سال ۲۰۱۷ آغاز شده است. این برنامه باعث افزایش اشتیاق برای تجزیه‌وتحلیل مجموعه شده است.

به‌زودی، دانشمندان نمونه‌های بیشتری برای ارزیابی خواهند داشت. زیرا ناسا تصمیم گرفته است که نمونه‌های جدیدی از مأموریت آپولو را که بعد از اتمام برنامه آپولو هرگز توسط هیچ دانشمندی حتی لمس هم نشده‌اند، در اختیار دانشمندان قرار دهد. زیگلر در این‌باره گفت:

ما در ۵۰ سال گذشته مشغول حفظ و نگه‌داری از این نمونه‌ها بودیم تا مطمئن شویم که ابزار دقیق‌تری در دست داریم تا بتوانیم به سوالاتی پاسخ دهیم که در سال ۱۹۷۲ زمانی‌که آن‌ها مهر و موم شده بودند، نمی‌توانستیم پاسخ دهیم.

^{یک نمونه سنگ جمع‌آوری شده توسط فضانوردان مأموریت آپولو ۱۷}

این نمونه‌ها در مدت زمان مأموریت در ماه و همچنین با بازگشت به زمین، به‌صورت خلاء مهرم وموم شده بودند. اما دانشمندان مطمئن نیستند که این مهروموم چقدر آن‌ها را در طول دهه‌های گذشته سالم نگه داشته است. اگر مهروموم‌ها باقی مانده باشند، این نمونه‌ها هنوز باید مواد فرّاری را که شامل آب، هیدروژن و متان هستند و عمیقاً به اکتشافات انسان‌ها مربوط‌اند، نگاه داشته باشند.

زیگلر در این‌باره گفت:

ممکن است موادی از این نمونه‌ها خارج شده باشند که حتی به اکتشافات آینده در ماه کمک کنند.