تداوم استفاده از زغال سنگ در چین ، مانعی برای کاهش مصرف جهانی آن

استفاده از زغال سنگ در چین برای تولید برق هنوز ادامه دارد و این موضوع نشان می‌دهد که ایجاد منابع انرژی پاک و جدید، هنوز باعث توقف استفاده‌ از زغال‌سنگ نشده است.

چین تولیدکننده‌ی ۴۶ درصد از برق جهان بااستفاده‌ از نیروگاه‌های زغال سنگ است و ۵۱ درصد از مصرف جهانی این نوع انرژی را نیز به خود اختصاص داده است. موضوع قابل تامل این است که سرعت کاهش این سوخت فسیلی آلاینده به اندازه‌ای نیست که مسئولین چین ادعا می‌کنند.

در مورد میزان تقاضای این نوع انرژی باید گفت، بسیاری از افراد نمی‌توانند بفهمند که سرعت رشد تقاضا برای این نوع انرژی کمتر شده است یا همچنان میزان تقاضای آن روند صعودی دارد یا اصلا میزان تقاضا کاهش یافته است یا خیر. میزان مصرف زغال سنگ  در چین درست مانند تقاضا برای نفت آمریکا، با این دو عامل اول ارتباط دارد. میزان تقاضا برای انرژی تولید‌شده از‌طریق زغال سنگ ، در سال‌های اخیر نسبتا ثابت باقی مانده است؛ اما برخلاف انتظار اصلا آن طور که انتظار می‌رفت، کاهش نداشته است.

در مورد تولید باید گفت که میزان تولید زغال‌ سنگ این کشور، در دسامبر سال میلادی جاری، نسبت به سال ۲۰۱۷، ۲٫۱ درصد افزایش یافته و به بیشترین میزان خود در ۳ سال گذشته رسیده است. درضمن در سال گذشته معادن جدید زغال‌ سنگ نیز در چین مورد بهره‌برداری قرار گرفت و تولید این ماده برای برطرف کردن نیاز بالای مردم به این ماده در زمستان، افزایش یافت. درضمن به‌دلیل کاهش منابع گاز طبیعی در این کشور، مسئولان آن تصمیم گرفته‌اند کمی از سیاست کاهش تولید زغال سنگ فاصله بگیرند و آن را جایگزین گاز طبیعی کنند.

در سال گذشته میلادی، مقامات چینی برای بهره‌برداری از معادن جدید زغال‌سنگ، ۶٫۷ میلیارد دلار بودجه تصویب کردند و میزان تولید این ماده که ۳٫۵۵ میلیارد تن بود، به ۵٫۲ درصد افزایش یافت.

میزان زغال سنگ  وارداتی که در‌حال‌حاضر سهم آن‌ در منابع این ماده نسبت به قبل بیشتر شده، نیز در سال گذشته ۹ درصد افزایش یافته است.

برنامه‌ی اقتصادی‌ چین در سال جاری برای تقویت اقتصاد این کشور با اقدامات تحریک‌کننده، دوباره منجر به افزایش تولید زغال‌ سنگ شد؛ بنابراین رشد اقتصادی بیشتر، مصرف بیشتر این ماده را نیز درپی دارد. لازم به‌ذکر است که ۶۰ درصد از کل انرژی کشور و ۶۵ درصد از برق مورد نیاز آن، با‌استفاده‌از زغال‌سنگ تولید می‌شود.

قوی‌تر شدن اقتصاد چین قطعا باعث افزایش قابل‌توجه مصرف زغال سنگ  می‌شود (البته قطعا این رشد به‌اندازه‌ی پیشرفت اقتصادی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ نیست). طبق اطلاعات ارائه‌شده در وب‌سایت کربن‌بریف (Carbon Brief) که یک سایت معتبر انگلیسی در‌زمینه‌ی پوشش جدیدترین مطالعات اقلیمی است، ظرفیت تولید برق در چین در تابستان سال گذشته بااستفاده‌از منابع جدید زغال‌سنگ خود ۲۱۰ هزار مگاوات بوده که نسبت به قبل درحدود ۲۵ درصد افزایش یافته است.

البته خبر خوب این است که تمام این نیروگاه‌ های برق زغال‌‌ سنگ در آینده دروضعیت بحرانی یا حتی فوق‌بحرانی قرار می‌گیرند و به‌همین دلیل کارایی این نیروگاه‌ها افزایش می‌یابد تا با زغال‌ سنگ کمتر انرژی بیشتری در آن‌ها تولید شود. درنهایت هم تعداد پیش‌بینی‌های انجام‌شده درمورد حداکثر میزان تولید زغال سنگ  در چین (که پس از آن تولید و مصرف این ماده کاهش پیدا می‌کند)، در سایت‌های خبری، سازمان‌های تحقیقاتی، دانشگاه‌های مطرح و گروه‌های حامی محیط‌زیست، افزایش پیدا می‌کند.

در سال ۲۰۱۴، مقاله‌ای در مجله‌ی فوربس (Forbes) منتشر شد که به‌بیان این مطلب می‌‌‌‌پرداخت که تغییر رویکرد چین در مورد زغال‌سنگ لزوما به‌معنای کاهش قابل‌توجه استفاده از آن نیست و به‌استفاده‌ی متفاوت از آن نیز مربوط می‌شودِ؛ البته مقامات مسئول چین قصد دارند ازیک‌سو مصرف زغال‌سنگ را کاهش دهند و از‌سویی‌دیگر میزان برق تولید‌شده با آن را افزایش دهند. در سال‌های اخیر ۵۵ درصد از برق مصرفی چین با زغال سنگ تولید شده است و مسئولان آن قصد دارند این میزان را به ۹۵ درصد برسانند، همانطور که در آمریکا این چنین است.

همانطور که در نمودار پایین می‌بینید، میزان مصرف زغال سنگ در چین در سال‌های اخیر تقریبا ثابت بوده است؛ اما میزان برق تولیدی با استفاده از آن در هر سال ۶ درصد افزایش یافته است که رشد بسیار بالایی برای کشوری با دسترسی صددرصدی جمعیت به برق و سرانه‌ی مصرف تقریبا برابر با اعضای اتحادیه‌ی اروپا محسوب می‌شود.

درضمن در‌حال‌حاضر ۴۵ درصد از برق تولیدی نیروگاه‌های زغال‌سنگ جهان، در نیروگاه‌های چین تولید می‌شود. این رقم در سال ۲۰۱۰، ۳۷ درصد بود. بیشتر کشورهای جهان قصد دارند استفاده از زغال سنگ را کاملا متوقف کنند؛ اما استفاده‌ی گسترده‌ چین از آن، مانع بزرگی برای تحقق این هدف است.

موسسه اقتصاد انرژی و تحلیل مالی آمریکا (The Institute for Energy Economics and Financial Analysis) در گزارشی اعلام کرد که سازمان‌های مالی چین درحال تامین ۳۶ میلیارد دلار بودجه برای ساخت نیروگاه‌های زغال‌سنگ هستند.

چین متعهد شده است که هزینه‌ی تولید ۱۰۲ هزار مگاوات برق با‌استفاده از زغال‌سنگ را در کشورهای پاکستان، بنگلادش، آفریقای جنوبی و ویتنام تامین کند یا چنین پیشنهادی به این کشورها داده است.

بنابراین با این تفاسیر می‌توان گفت درست است که میزان تقاضا برای زغال سنگ در چین در آینده نیز بالا خواهد بود؛ اما به‌طور‌کلی این کشور قصد دارد که وابستگی خود را به این سوخت فسیلی کاهش دهد و درکنار آن از منابع دیگر انرژی ماننده گاز طبیعی، انرژی هسته‌ای و انرژی‌های پاک تجدیدپذیر نیز استفاده کند. همین موضوع انگیزه‌ای برای مسئولان چینی شده است تا پروژه‌های مبتنی بر زغال‌سنگ را در خارج این کشور اجرا کنند.

چین در صدد کاهش استفاده از زغال سنگ

این تصمیم مسئولین، بخشی از طرح راه ابریشم جدید یا یک کمربند یک جاده در چین است که در آن برای تامین بودجه و احداث جاده‌ها، خطوط راه‌آهن، پل‌ها، بنادر و پارک‌های صنعتی در خارج از کشور، از مدل توسعه‌ی خود چین استفاده می‌شود. برای به‌سرانجام رساندن این طرح عظیم، هم زغال‌ سنگ حرارتی برای تولید برق مورد نیاز است و هم باید از زغال سنگ متالورژیکی برای تولید فولاد استفاده کرد؛ بنابراین تقاضا برای این ماده به‌شدت افزایش می‌یابد.

تقریبا یک چهارم از نیروگاه‌های زغال سنگ ساخته‌شده در خارج‌ از چین کارایی و بهره‌وری لازم را ندارند و نسبت به سایر نیروگاه‌ها گازهای سمی بیشتری را نیز منتشر می‌کنند. استفاده از نیروگاه‌ ها که می‌توانند عامل بحران بزرگی باشند، در چین متوقف شده است. استانداردهای زیست‌محیطی در کشورهایی که این نیروگاه‌ های برق در آن‌ها ساخته شده، در سطح پایین‌تری دارد و توانایی سرمایه‌گذاری در زمینه‌های مختلف مرتبط با حفظ محیط‌زیست را نیز ندارند. به‌‌نظر می‌رسد این اقدام چین با یکی از طرح‌های اقلیمی اصلی این کشور که با اجرای آن نیروگاه‌های زغال سنگ مدرن جایگزین نیروگاه‌های قدیمی می‌شوند، کمی در تضاد است؛ اما ازسویی‌دیگر هدف بسیاری از کشورهای فقیر، احداث نیروگاه‌هایی برای تولید برق است که ساختار پیچیده‌ای نداشته باشند.

مقامات مسئول در کشورهای ثروتمند غربی به کمبود شدید منابع انرژی در جهان، مخصوصا محرومیت از برق توجهی نمی‌کنند؛ اما این کشورها که منابع تولید انرژی زیادی دراختیار دارند و می‌توانند انرژی‌های مختلف مانند برق را به‌راحتی تولید کنند، باید درجهت رفع این مشکل گام‌های مثبتی بردارند. بررسی سرانه‌ها که هر سال انجام می‌شود، نشان می‌دهد که میزان مصرف برق بیش از ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیارد نفر از جهان (که تقریبا نیمی از جمعیت جهان است) کمتر از ۱۰ درصد برق مصرفی در کشور توسعه‌یافته‌‌ای مثل آمریکا است.

برق یکی از امکانات ضروری برای زندگی در دنیای امروزی محسوب می‌شود و دسترسی محدود به آن یکی از مشکلات بزرگ رهبران کشورهای در‌حال‌توسعه است که اصلا نمی‌توانند آن را نادیده بگیرند. اما بدون درنظر‌گرفتن توضیحاتی که رهبران این کشورها برای مردم خود بیان می‌کنند، باید گفت منابع زیادی برای تولید برق و انرژی وجود دارد که می‌توان از آن‌ها بهره‌مند شد.

از سویی دیگر شکاف دیجیتالی (فاصله‌ی بین مردمی که به فناوری دیجیتال و فناوری اطلاعات دسترسی دارند با افرادی که دسترسی آن‌ها بسیار محدود است) فاصله زیادی میان کشورهای توسعه‌یافته‌ی ثروتمند و کشورهای فقیر ایجاد کرده است که پیامد خوبی ندارد. زغال‌ سنگ برای این کشورها منبع انرژی خوبی محسوب می‌شود.

در‌حال‌حاضر ۴۰ درصد برق جهان با‌استفاده‌از زغال سنگ تولید می‌شودِ زیرا هم کارایی خوبی دارد، هم مقرون‌به‌صرفه است و هم تقریبا در همه‌‌ی نقاط جهان به میزان گسترده‌ای وجود دارد؛ بنابراین، زغال سنگ مزایای زیادی دارد و توقف کامل استفاده از آن، امری بعید به‌نظر می‌رسد.

سازمان بین‌الملی انرژی با درنظر گرفتن نیاز کنونی جهان به انرژی، پیش‌‌بینی کرده است که تقاضا برای زغال سنگ حداقل تا سال ۲۰۲۳ کاملا ثابت باقی خواهد ماند که نشان می‌دهد رویکرد توافقنامه‌ی پاریس درمورد کاهش استفاده از زغال سنگ (این توافق در سال ۲۰۱۵ به امضای مقامات ۲۰۰ کشور رسید.)، موثر بوده است.