ویروس کرونا ؛علائم ، راه های پیشگیری

با توجه به اینکه این روزها همه جوامع وکشورها درگیر مقابله با ویروس کرونا هستند، قصد داریم در این مطلب به بررسی ، کروناویروس (Coronaviruses) وانواع آن، منشا ویروس کرونا و سرعت تکثیرو جهش آن ، نحوه انتقال به انسان و علائم اصلی کووید – 19 همچنین راه های پیشگیری از ابتلا به این ویروس بپردازیم.

کروناویروس و انواع آن :

کروناویروس‌ها (Coronaviruses) خانواده بزرگی از ویروس‌ها هستند، که در چهار سرده (آلفاکروناویروس ، بتاکروناویروس، دلتاکروناویروس، گاماکروناویروس)، ۲۲ زیرسرده و ۴۰ گونه جای می‌گیرند.

کروناویروس انسانی :

از ۴۰ گونه مختلف خانواده کروناویروس، تاکنون هفت گونه منتقل شده به انسان کشف شده‌است ،که موجب بروز بیماریهایی همچون خانواده سرما خوردگی در انسان می‌گردند. گاهی برخی از کرونا ویروس‌ها به دستگاه تنفسی حمله می‌کنند و گاهی علائم خود را در روده و معده افراد نمایان می‌کنند. علائم ویروس کرونا در ریه، معمولاً در سرماخوردگی‌های معمول و نوعی سرماخوردگی ترشح آور به نام پِنومونیا ظاهر می‌شود، که معمولاً در بیشتر افراد با سرماخوردگی ملایمی همراه است. در این دسته چهار کروناویروس کشف شده‌است :

HCoV-229E
HCoV-OC43
HCoV-NL63
HCoV-HKU1
این چهار نوع کرونا ویروس، به صورت مرتب در جمعیت انسانی ایجاد بیماری می‌کنند و باعث عفونت سیستم تنفسی در کودکان و بزرگسالان می‌شوند.

اما انواع دیگری از این ویروس هستند که با علائمی شدیدتر همراه می‌شوند؛ مانند سارس، مرس و کووید – 19. به ‌خاطر برجستگی‌هایی که روی غشای آن‌ها وجود دارد و شبیه تاج خورشید است، به این نام خوانده می‌شوند.

سارس

این ویروس که تصور می‌شود از خفاش در چین ناشی شده باشد، در سال ۲۰۰۲ اپیدمی جهانی سارس را موجب شد که حدود ۸۰۰ نفر را به کام مرگ کشاند. سارس با نام علمی SARS-CoV موجب سندرم حاد و شدید تنفسی در میان مبتلایان شد.

مرس

گونه‌ای جدیدتر از این ویروس در سپتامبر ۲۰۱۲ در مردی ۶۰ ساله در عربستان سعودی کشف شد، که به مرگ بیمار انجامید. این مرد چند روز قبل از آن به دبی سفر کرده بود و دومین مورد در مردی ۴۹ ساله در قطر بود که او نیز در گذشت. ویروس این بیماری برای اولین بار در آزمایشگاه Health Protection Agency در لندن کشف شد. این کروناویروس به نام سندرم نارسایی تنفسی خاورمیانه (Middle East respiratory syndrome coronavirus) شناخته شده‌است،که به اختصار MERS-CoV خوانده می‌شود.

کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ (SARS-CoV-2)

در نهایت، در دسامبر ۲۰۱۹ نیز، برای اولین بار در شهر ووهان استان هوبئی چین، پس از اینکه مردم بدون علت مشخصی دچار سینه پهلو شدند و واکسن‌ها و درمان‌های موجود مؤثر نبودند، نوع جدیدی از کروناویروس با همه‌گیری در انسان شناسایی شد.

از میان نخستین افرادی که به این ویروس آلوده شده‌اند، مشخص شد که دو سوم آنها با بازارعمده‌ فروشی غذاهای دریایی هوانان، که در آن حیوانات زنده نیز به فروش می‌رسد، ارتباط داشته‌اند. تا ۳۰ بهمن، این کروناویروس جدید، جان بیش از ۲۷۰۹ نفر را گرفته و بیش از ۷۳٬۳۳۲ نفر به این ویروس در ۸۰ کشور تأیید شده که از جمله در تایلند، کره جنوبی، ژاپن، تایوان، استرالیا، سنگاپور، نپال، ویتنام، اندونزی، آلمان، روسیه، فیجی، فرانسه، ایران و آمریکا مبتلا شدند.

با عبور تعداد قربانیان ویروس کرونا از مرز ۱۰۰۰ نفر سازمان جهانی بهداشت برای بیماری ناشی آن نام رسمی انتخاب کرده‌است –  کووید – 19 (۱۹-COVID) که اشاره‌ای دارد به «کرونا»، «ویروس»، «بیماری» و سال ۲۰۱۹. این نوع کرونا ویروس قبل از این همه‌گیری در انسان دیده نشده بود. برآوردهای نخستین نشان می‌دهد که درصد مرگ و میر این ویروس بین ۲ تا ۳ درصد مبتلا شدگان است.

علائم اصلی کووید – 19 : شامل تب، سرفه‌های خشک و گاهی مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس، تندنفسی و گلودرد و آبریزش بینی است. اولین مبتلایان این بیماری در ووهان در بازار خوراک دریایی کار می‌کردند، یا در آنجا حضور داشتند؛ ولی با توجه به گسترش بیماری در افرادی که با حیوانات در تماس نبودند سازمان جهانی بهداشت انتقال انسان به انسان را نیز مد نظر قرار داده‌است.

در ایران

در ایران، در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۳۹۸، به دنبال فوت ۲ بیمار با عوارض تنفسی ،شایعاتی دربارهٔ مرگ این بیماران به علت کروناویروس شکل گرفت. در ۲ اسفند، با اعلام رسمی فوت شدن چهار نفر، ایران پس از چین بیشترین تلفات ناشی از کروناویروس را داشته ‌است.

در تاریخ چهارم اسفند، وزیر بهداشت اعلام کرد که یکی از فوتی‌ها در قم بازرگانی بود که سفرهایی به چین داشته‌است. تا روز نهم اسفند، ۱۶ کشور کانادا، لبنان، امارات، بحرین، کویت، افغانستان، عراق، عمان، پاکستان، گرجستان، چین، استونی، نیوزلند، بلاروس، بریتانیا و آذربایجان اعلام کرده‌اند که افرادی مبتلا به کروناویروس را شناسایی کرده‌اند.

منشا ویروس کرونا :

منشا ویروس کرونا که در گذشته همه‌گیر شده بود، در حیوانات بود. ویروس سارس اول در خفاش شروع شد و بعد به گربه‌های ولگرد منتقل شد و بعد هم به انسان رسید. از سال ۲۰۱۴ تا کنون که ویروس مرس در خاورمیانه موجب مرگ ۸۵۸ نفر از ۲۴۹۴ بیمار مبتلا شد، از شتر به انسان رسیده بود. ( منشا ویروس کرونا ) آخرین نوع آن، طبق تحقیقات پژوهشگران، پانگولین است. البته ممکن است جانوران دیگری هم در شیوع نقشی داشته باشند.

علائم اصلی کووید – 19 (بیماری کرونا) :

با توجه به نوع کرونا ویروس، علائم می‌تواند از نشانه‌های سرماخوردگی عادی تا تب، سرفه، تنگی نفس و مشکلات حاد تنفسی باشد. همچنین بیمار ممکن است سرفه‌های چند روزه ظاهراً بدون دلیل نیز داشته باشد. کروناویروس مرس، برخلاف سارس، نه تنها دستگاه تنفس بلکه ارگان‌های حیاتی دیگر بدن مثل کلیه و کبد را نیز درگیر می‌کند. در موارد حاد مشکلات گوارشی نظیر اسهال، نارسایی حاد تنفسی، اختلالات انعقادی خون و نارسایی کلیه نیز گزارش شده‌ است که این مورد می‌تواند بیمار را به همودیالیز نیازمند کند.

علائم کرونا ویروس جدید که منجر به بیماری  کووید – 19می‌شود، معمولاً چند روز پس از آلوده شدن فرد به ویروس شروع می‌شود. اما در بعضی افراد ممکن است علائم کمی دیرتر ظاهر شوند. براساس آمارها و تحقیقات انجام شده علائم اصلی کووید – 19 می‌توانند شامل: تب (در۴۳/۸ درصد افراد هنگام پذیرش و ۸۸/۷ درصد افراد هنگام بستری)، سرفه خشک (در ۶۷/۸ درصد موارد)، اختلال تنفسی، احساس خستگی و درد عضلانی (در ۱۱ تا ۱۴٪ موارد)، اسهال (در ۳٫۸ درصد موارد) باشند.

به‌طور متوسط incubation period یا دورهٔ نهفتگی علائم، چهار روز بوده ‌است. کدورت یا اصطلاحاً Ground-glass opacity در سی‌تی اسکن قفسه سینه ، در ۵۶/۴ درصد موارد دیده شده‌است. ۱۷/۹ درصد از بیماران با بیماری غیر شدید و ۲/۹ درصد از بیماران با علائم شدید، هیچگونه مشکلی را در رادیولوژی یا سی‌تی اسکن خود نشان ندادند. لنفوسیتوپنی یا کاهش تعداد لنفوسیت‌های در گردش خون در ۸۳/۲ درصد افراد در هنگام پذیرش، مشاهده شد.

برخی از افراد هیچ علامتی ندارند، یا فقط علائم خفیف دارند. اما در افراد دیگر، COVID-۱۹ می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند ذات الریه، عدم دریافت اکسیژن کافی و حتی مرگ شود. این نشانه‌ها بیشتر در افرادی که مشکلات زمینه ای دیگری دارند، دیده می‌شود.

۶ گروه متفاوت از علائم اصلی کووید – 19 :

– (“مانند آنفلوانزا” بدون تب): سردرد، از بین رفتن بویایی، درد عضلات، سرفه، گلودرد، درد قفسهٔ سینه، بدون تب.
– (“مانند آنفلوانزا” با تب): سردرد، از بین رفتن بویایی، سرفه، گلودرد، گرفتگی صدا، تب، از دست دادن اشتها.
– (علائم گوارشی): سردرد، از بین رفتن بویایی، از دست دادن اشتها، اسهال، گلودرد، درد قفسهٔ سینه، بدون سرفه.
– (سطح شدید یک، خستگی): سردرد، از بین رفتن بویایی، سرفه، تب، گرفتگی صدا، درد قفسهٔ سینه، خستگی.
– (سطح شدید دو، گیجی): سردرد، از بین رفتن بویایی، از بین رفتن اشتها، سرفه، تب، گرفتگی صدا، گلودرد، درد قفسهٔ سینه، خستگی، گیجی، درد عضلانی.
– (سطح شدید سه، شکمی و تنفسی): سردرد، از بین رفتن بویایی، از بین رفتن اشتها، سرفه، تب، گرفتگی صدا، گلودرد، درد قفسهٔ سینه، خستگی، گیجی، درد عضلات، تنگی نفس، اسهال، درد شکمی.

راه های پیشگیری کرونا :

از راه های پیشگیری کرونا میتوان به : رعایت مناسب بهداشت شخصی ، شستن مکرر دست ها، استفاده از ماسک ، اجتناب ازتماس مستقیم با افراد مشکوک ،عدم مصرف مواد غذایی خام  اشاره کرد. البته رعایت فاصله اجتماعی از بهترین راه های پیشگیری کرونا محسوب میشود.

نحوه انتقال ویروس کرونا :

بسته به نوع کرونا ویروس، روش‌های انتقال آن متفاوت است. در برخی از موارد روش‌های انتقال بیماری از انسان به انسان شبیه بیماری آنفلوانزا از طریق سرفه و عطسه است. با این حال احتمال انتقال بیماری در فضای باز بسیار محدود بوده و موارد انتقال انسان به انسان در مواردی رخ داده ‌است که افراد به مدت طولانی در فضای بسته در کنار فرد بیمار بوده‌اند. مانند افرادی که در بیمارستان‌ها با بیماران در ارتباط هستند.

هنوز مشخص نیست که این بیماری نخستین بار از طریق جانوران به انسان منتقل شده‌است یا از طریق سطوح آلوده به ویروس.

واکسن :

تلاش‌های بسیاری برای تولید واکسن این ویروس انجام شده‌است؛ اما هنوز واکسن یا داروی مخصوصی برای جلوگیری از ابتلا به بیماری کرونا یا مقابله با عفونت‌های ناشی از آن وجود ندارد. راه های پیشگیری کرونا بهترین راه برای در امان بودن از بیماری کرونا است.

آیا ویروس کرونا موجب همه‌گیری جهانی می‌شود؟

برای اینکه ویروس کرونا جدید یا هر ویروس دیگری منجر به یک همه‌گیری جهانی درمیان انسان‌ها شود، باید بتواند سه کار انجام دهد: انسان‌ را به‌طور مؤثر آلوده کند، در انسان‌ تکثیر پیدا کند و سپس به آسانی در میان انسان‌ها منتشر شود.

در حال حاضر هنوز مشخص نیست که ویروس چگونه از یک فرد به فرد دیگر منتقل می‌شود. در این رابطه دانشمندان از شاخصی به‌نام عدد تکثیر پایه یا R0 استفاده می‌کنند. این عدد برآوردی از میانگین تعداد افرادی است که از یک فرد مبتلا دچار ویروس می‌شوند.

در مطالعه‌ای که در ۲۹ ژانویه در مجله‌ی NEJM منتشر شد، مقدار این شاخص برای ویروس کرونا جدید ۲/۲ برآورد شد یعنی هر فرد آلوده ویروس را به‌طور متوسط به ۲/۲ فرد دیگر منتقل می‌کند. این مقدار مشابه با برآوردهای قبلی است که در آن مقدار R0 بین ۲ و ۳ به دست آمده بود (برای مقایسه، ویروس سارس قبل از اینکه اقدامات بهداشت عمومی شاخص آن را به زیر ۱ برساند، دارای شاخص حدود ۳ بود).

به‌طورکلی، اگر شاخص R0 ویروسی بزرگ‌تر از یک باشد، همچنان گسترش پیدا می‌کند .بنابراین اقدامات بهداشت عمومی برای توقف شیوع باید با هدف کاهش مقدار R0 به کمتر از یک انجام شود. برخی کارشناسان معتقدند همه‌گیری ویروس کرونا جدید در آستانه‌ی تبدیل شدن به یک همه‌گیری جهانی است.

آیا بیماری ناشی از ویروس کرونا درمانی دارد؟

هیج دارویی برای بیماری ناشی‌از ویروس کرونای ووهان تأیید نشده است. درمان اصلی مراقبت‌های حمایتی شامل اطمینان از اینکه بیمار به‌ قدر کافی اکسیژن دریافت می‌کند و درصورت لزوم استفاده از دستگاه ونتیلاتور برای فرستادن هوا به ریه‌ها است.

بیماران درحالی‌که سیستم ایمنی آن‌ها درحال فعالیت است، باید استراحت کرده و مایعات زیادی مصرف کنند. هیچ دارویی برای هیچ‌ کدام از بیماری‌های ناشی از ویروس‌های کرونا تأیید نشده است، اگرچه به‌نظر می‌رسد داروی ضد ویروسی به‌ نام رمدسیویر روی حیوانات مؤثر باشد.