نگاهی به نخستین دوره جشنواره فیلم مقاومت |دوربین زیر توپ‌ و تانک

جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت به منزل پانزدهم خود رسید، این جشنواره بین‌المللی به همت بنیاد فرهنگی روایت و انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس برگزار می‌شود. این فستیوال پانزده دوره در طول سالیان عمر خود از مسیری پر پیچ‌وخم گذر کرده است و دوره اولش به دبیری حسین وخشوری در تاریخ  31 شهریور تا 6 مهرماه 1362 برگزار شد.

وخشوری همچنین دبیر اولین جشنواره دفاع مقدس هم بوده است. او توانست در بحبوحه جنگ، زمانی که کشور درگیر جنگ با رژیم بعث عراق بود و شرایط سختی از لحاظ نیروی انسانی و منابع مالی بر کشور حاکم بود، چراغ این جشنواره، جشنواره‌ای با عنوان مقاومت را روشن کند. یعنی دقیقا در زمانی که شاید کمتر کسی به فیلمهای ساخته شده با موضوع مقاومت به چشم یک جریان سینمایی نگاه می‌کرد و نمی‌توانست پیش‌بینی کند 8 سال دفاع در برابر دشمن میتواند ادبیات تازه گفتمانی از منظر هنر و به خصوص سینما را به‌روی فرهنگ مقاومت کشور باز کند. این جشنواره زمانی شروع به کار کرد که خیلی از فیلمسازان جنگ به جشنواره فجر نمی‌امدند و علاقه‌ای به حضور فیلمشان در آن جشنواره نداشتند.

در این دوره از جشنواره مهدی حجت (کارشناس فرهنگی،که فارغ‌التحصیل معماری است و هم اکنون معاون شهرسازی و معماری شهردار تهران است) محمد بهشتی (کارشناس فرهنگی که اوهم فارغ‌التحصیل معماری بوده و در سازمان میراث فرهنگی سِمَت های مختلف داشته است) مهدی کلهر (کارشناس فرهنگی/ کلهر در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد مشاور رسانه‌ای او بوده است) سینا واحد (پژوهشگری نام‌آشنا که درباره موسیقی از منظر اسلام پژوهش‌های متعددی داشته و دارد و حتی عده‌ای بانی راه‌اندازی جشنواره موسیقی فجر را سینا واحد می دانند) محمدحسین حقیقی (نویسنده، کارگردان و تهیه کننده که از فعالیت‌های وی می‌توان به مدیریت واحد جنگ سیمای جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد) بهرام ری پور (فارغ‌التحصیل ادبیات/ نویسنده و کارگردان سینما که شاید بتوان گفت پیش کسوت‌ترین اعضای هیئت داوران در سینما بوده که تجربه نویسندگی و کارگردانی چندین اثر را در کارنامه خود داشته است. متأسفانه ری‌پور در 1375 به علت بیماری سرطان درگذشت) از اعضای هیئت داوران بوده‌اند.

به نظر میرسد برگزار کنندگان در دوره نخست جشنواره تلاش داشته‌اند  از همان ابتدا ایدئولوژی‌شان را محور اصلی جشنواره قراردهند و حتی در آن شرایط از تیمی در داوری استفاده کنند که هم متشکل از کارشناسان فرهنگی باشند هم پژوهشگر و هم اهالی سینما. مصمم‌اند بنا نیست چون دوره اول است به هر شکل که برگزار شد، شد. خیر باید همانی باشد که عنوانش متجلی در نتیجه اش گردد.

همچنین جشنواره سال62 در دو بخش با عناوین قلم طلائی (سینمای ویدئویی) و جلوه‌گاه نور (فیلمنامه) برگزار شد، که هرچند از لحاظ شمارش بخش‌های کم و حداقلی محسوب می‌شوند اما باید پذیرفت که به هر حال دوران نوزادی این جشنواره را بررسی می نماییم و به عنوان قدم اول پذیرفتنی است. جشنواره‌ای که هنوز نوپاست بدیهی است که نمی‌توان انتظارات زیادی از آن داشت. اما جوایز آن به‌صورت ذیل اهدا شد.

*لوح یادبود این دوره از جشنواره به شرح ذیل اهدا شد:

_بهترین فیلم مستند کوتاه: «آبادان شهر مظلوم» ساخته محمدرضا اسلاملو/ محصول سیمای جمهوری اسلامی ایران ، واحد تلویزیون سپاه پاسداران

در خلاصه فیلم اینگونه آمده است که: آبادان در طول جنگ ایران و عراق ، مدام زیر حملات شدید توپخانه عراق قرار داشت . اکثر مردم شهر را تخلیه کردند اما ، گروهی همچنان در شهر ماندند و تمامی ناملایمات و سختی ها را به جان خریدند ، فیلم داستان مردمی است که شهر را تخلیه نکردند.

«آبادان شهر مظلوم» دقیقا همان ایدئولوژی‌ای را به تصویر کشید که عنوان جشنواره بود_ مقاومت- مقاومت ملتی که حتی در زیر سایه شوم جنگ هم حاضر به ترک خاک و خانه و کاشانه خود نیستند. آنهایی که فیلم را دیده‌اند هیچ‌گاه صحنه ابتدایی فیلم را فراموش نخواهند کرد، پیرمرد نحیف اهوازی‌ای که پای درب چوبی کهنه خانه‌اش با آرامش نشسته است و در مقابل سوال کارگردان که می‌پرسد: «پدرجان این صدای چیست؟» لبخندی می‌زند و می‌گوید:‌«صدای توپِ، مگر شماها ملتفت نیستید؟! جنگِ جنگ (مکث) شماها مال کجایید؟ این (سکوت) صدای جنگِ جنگ» او طوری از جنگ و توپ و موشک صحبت می‌کند که انگار دارد از خاطرات دوچرخه سواری‌اش حرف می‌زند.

_بهترین فیلم مستند بلند: «چهل شاهد» ساخته واحد جنگ تلویزیون

این افراد که توسط حاج الوان گزینش و برای تشکیل گروه انتخاب شده بودند، آموزش دیدند تا بتوانند با دوربین‌های سوپر 8، در کنار رزمندگان در عملیات‌ مختلف حضور داشته باشند و از تمامی اتفاقات جنگ فیلم و عکس تهیه کنند.

این گروه یکی از مهم‌ترین دستاوردهای ستاد تبلیغات جنگ در سال 61 است که باعث شد بخش مهمی از خاطرات جنگ بی‌واسطه و کاملا حقیقی ثبت شود. نیمی از این هسته اولیه گروه چهل شاهد تا پایان جنگ شهید و مفقودالاثر شدند. اگرچه در هفت سال باقی مانده از جنگ این هسته گسترش یافت و درنهایت به 256 نفر رسید.

این گروه از آن‌جایی که متشکل از چهل دانش‌آموز بسیجی بود که برای ثبت فیلم و عکس همراه رزمندگان به عملیات‌ها اعزام می‌شدند با پیشنهاد «محسن راستانی» عکاسِ جنگ، نام چهل شاهد به خود می‌گیرد.

«چهل شاهد» قرار است شاهدِ شهادتِ شهیدانی باشد که روزی تصویرشان بر پرده سینماها می‌نشیند، غافل از آنکه خود روزی مهمان همین پرده‌ها خواهند بود. دوباره تَکرار می‌کنم نیمی از این هسته اولیه گروه چهل شاهد تا پایان جنگ شهید و مفقودالاثر شدند.

_بهترین فیلم داستانی کوتاه: «معلم من» ساخته غلامرضا جنت خواه دوست/ تولید سازمان صدا وسیما

«معلم من» فیلمی 16 میلی‌متری روایتی است از رزمنده‌ای جوان که دوپایش و دست راستش را در جبهه جنگ جا گذاشت و به‌جایش ایمانی محکم‌تر به یادگار آورد. جوانکی شاید نهایتا 20 ساله‌ی  آر‌پی‌جی‌زن که مین دست‌وپایش را می‌گیرد، با امدادی غیر زمینی به عقب میدان بَرَش می‌گردانند و تنها چندروز پس از بازگشت به خانه و شهرش، حال همچون دیگران مشغول کسب و کار است و شغل دارد.

_بهترین فیلم داستانی بلند: «کیلومتر5» ساخته حجت الله سیفی که داستان دو سوزنبان را روایت می‌کند که هرروز شاهد ترن‌هایی هستند که نیروهای داوطلب را به میدان جنگ می‌برد. یکی‌شان شوق رفتن به جبهه دارد ولی رؤسایش مخالف عزیمت اویند. داستان فیلم داستان تقابل و تکاپوی این سوزنبان مقاوم است که بالاخره رضایت مافوقش را به دست می آورد و می‌رود. می‌رود حال آنکه از سوزنبان دِگر، همان رفیق و همکار قدیمی‌اش آدم دیگری ساخته است.

در این فیلم هدایت الله نوید، افسانه رایگان، مونا سیفی، پریدخت اقبالپور، محرم شاه بخشی، رامین عبادی، اسماعیل سرپرست، داوود نجفی، علیرضا محمدحسینی، حسین غفوری،محسن علیخانی، محمد حاج حسینی بازی می‌کردند.

* همچنین در این دوره از صداوسیما به عنوان پرتلاش ترین و موفق ترین نهاد در تصویر ابعاد گوناگون جنگ تحمیلی تقدیر به عمل آمد.

*دیپلم افتخارجشنواره به این افراد رسید:

دیپلم افتخار بهترین فیلم‌برداری به محمد داوودی و فرهاد صبا بخاطر ثبت تصاویر صحنه‌های فیلم «پل آزادی» تعلق گرفت.

مستندی که موضوع عملیات مهندسی به منظور ایجاد پلی برای عبور رزمندگان روی کارون را دست‌مایه خود قرار داد. همان پلی که سرانجام با تقدیم خون‌های بسیار و مقاومت رزمندگان و تیم مهندسی بنا شد و منتهی به عملیات آزادسازی و فتح خرمشهر گردید.

_بهترین کارگردان: محمدرضا اسلاملو برای فیلم «آبادان شهر مظلوم»

_بهترین موسیقی متن: هوشنگ کامکار برای فیلم «پل آزادی»

بهترین کار لابراتواری: اکبر عالمی لابراتوار صداوسیما

و در پایان هیئت داوران از «پل آزادی» ساخته مهدی مدنی، «صدای پای نور» کار گروهی، «به کدام مکتب است» ساخته منوچهر عسگری نسب،« دو لاله سرخ» ساخته غلامرضا جنت خواه دوست، «خونین شهر»، «شهرخون»، «شهرعشق»، «کارگروهی» و «بر بال ملائکه» ساخته محمود بهادری، تقدیر ویژه به عمل آوردند.

در پایان باید متذکر شد چون از طرفی جشنواره در نخستین دوره خودش را پشت سر گذاشته است و مسبوق به تجربه نبوده و از طرف دیگر شرایط کشور در تنگنا بوده است، همچنین اطلاعات کافی و وافی از آن دوره جشنواره در دسترس نیست، نمی‌توان آن را مفصل بررسی و تحلیل کرد. اما برای ادوار بعد از آن در شماره‌های دیگر این یادداشت مفصل خواهیم پرداخت.