آیا کشف آب در مریخ به‌معنای وجود حیات در سیاره سرخ است؟

آیا کشف آب در مریخ به‌معنای وجود حیات در سیاره سرخ است؟

این نخستین باری است که دانشمندان موفق به کشف دریاچه‌ای به این وسعت در مریخ می‌شوند و از آنجایی‌که وجود آب برای حیات ضروری است، این کشف می‌تواند به معنای وجود حیات احتمالی در سیاره سرخ باشد.

دانشمندان ایتالیایی که در ماموریت مارس اکسپرس متعلق به آژانس فضایی اروپا فعالیت می‌کنند، هفته گذشته اعلام کردند که دریاچه‌ای مملو از آب مایع به قطر ۲۰ کیلومتر را در زیر یخ‌های قطب جنوب مریخ کشف کرده‌اند.انریکو فلامینی، دانشمند ارشد سابق آژانس فضایی ایتالیا که وظیفه نظارت بر این پژوهش را بر عهده داشت، در طول کنفرانس خبری، وجود آب در مریخ را تایید کرد.

فلامینی گفت:

 این آب مایع و شور است و با سنگ در تماس است. تمامی مواد تشکیل‌دهنده‌ی حیات می‌تواند در آنجا وجود داشته باشد یا اگر زمانی در مریخ شکلی از حیات وجود داشته، در آنجا حفظ شده باشد.

به‌عقیده‌ی دانشمندان، این دریاچه احتمالا شبیه دریاچه‌های زیر سطحی زمین (مانند دریاچه‌های موجود در گرینلند و قطب جنوب) است. در زمین، انواع زیادی از میکروب‌ها در آب‌های سرد و تاریک، دریاچه‌های زیرسطحی زندگی می‌کنند. همچنین لایه‌های یخ می‌توانند از تابش اشعه‌های کهکشانی به این دریاچه که همواره سطح مریخ را بمباران می‌کنند محافظت کند.

جاناتان لونین، مدیر مرکز اخترفیزیک و علوم سیاره‌ای دانشگاه کرنل که در این پژوهش شرکت نداشته، گفت که کشف جدید، مریخ را از سیاره‌ای خشک و پر گرد و غبار به دنیای اقیانوسی دیگری در منظومه شمسی تبدیل کرد.

دکتر لونین گفت:

 فکر می‌کنم که هر بیشتر مریخ را اکتشاف کنیم، این سیاره‌، برای ما جذاب‌تر و پیچیده‌تر می‌شود.

جستجو برای آب و مشخصا جستجوی علائم حیات در جایی خارج از زمین، سال‌هاست که به اولویت اصلی ناسا بدل شده است. بدون آب، زندگی که می‌شناسیم وجود نخواهد داشت. این موضوع در سال‌های اخیر، این آژانس فضایی را بر آن داشته که کاوشگرهای رباتیکی را برای فرستادن به قمرهای مشتری و زحل، مانند اروپا یا انسلادوس، آماده کند، اقماری که تصور می‌شود که در آنها اقیانوس‌های شوری در زیر پوسته‌های نازک یخی در جریان داشته باشد.

از زمانی که انسان‌ها با تلسکوپ توانستند، فضا را ببینند، مریخ مکان محبوبی برای جستجوی حیات بوده است. علاوه بر این،‌ در داستان‌های علمی تخیلی، مریخ همواره مقصد مناسبی برای فرار از زمین بوده است. در ابتدا، دلیل این محبوبیت این بود که تصور می‌شد، موجوداتی مانند ما ممکن است در آنجا زندگی کنند. جیوانی شیاپارلیستاره‌شناس ایتالیایی در سال ۱۸۷۷، اعلام کرد که کانال‌هایی را در مریخ مشاهده کرده؛ اما در مورد اینکه این کانال‌ها طبیعی یا مصنوعی بودند صحبتی نکرد.

با این حال، پرسیوال لوول، نویسنده‌ی علمی ایالات متحده، در اوایل دهه‌ی ۱۹۰۰، این ایده را گسترش داد و توضیحاتی درمورد دلیل وجود این کانال‌ها مطرح کرد. به‌گفته‌ی لوول، شاید مریخی‌ها سعی دارند با تخلیه‌ی آب زیرزمینی، سیاره‌ی در حال مرگ خود را نجات دهند. این کانال‌ها در آن زمان به‌وسیله‌ی تلسکوپ مشاهده شده بود، اما بعد از فرستاده شدن ماموریت‌های رباتیک به مریخ، مشخص شد که چنین کانال‌هایی وجود ندارد.

و از زمان شروع کاوش‌ها در مریخ تاکنون، دانشمندان هر چقدر اطلاعات بیشتری از این سیاره به‌دست می‌آورند، بیشتر به گذشته‌ی مملو از آب یا حتی وجود حیات (در مریخ باستانی) در سیاره سرخ ظنین می‌شوند. اما اگر مریخ، زمانی دارای آب مایع بوده، آیا نوعی از حیات هم در این سیاره وجود داشته است؟ یا ممکن است، زمانی که فضانوردان بلاخره به مریخ برسند و روی ماسه‌های این سیاره قدم بگذارند، پای خود را روی فسیل‌های میکروبی بگذارند؟

دکتر فلامینی می‌گوید که با یافته‌های فعلی، نمی‌توان با قطعیت چیزی را تایید کرد. پروفسور روبرتو اوراسیپژوهشگر ارشد رادار MARSIS و نویسنده‌ی اصلی مقاله‌ پژوهشی که هفته‌ی گذشته در ژورنال Science منتشر شد، گفت که دانشمندان نمی‌توانند ضخامت دریاچه را اندازه‌گیری کنند، اما باید حداقل یک متر یا به‌قدری ضخیم باشد که سیگنال‌های رادار را بازگردند.

او گفت، تخمین زده می‌شود که چند صد میلیون متر مکعب آب در این دریاچه وجود داشته باشد. رادار MARSIS (رادار پیشرفته‌ مریخی برای عمق‌پیمایی یونوسفری و زیرسطحی) توسط ایتالیایی‌ها برای ماموریت مارس اکسپرس ساخته شده که در سال ۲۰۰۳ وارد مدار مریخ شد. اما با توجه به نگرانی‌هایی در خصوص آسیب دیدن فضاپیما وجود داشت، دو سال طول کشید تا این رادار نخستین سیگنال‌های خود را به مریخ بفرستد.

دانشمندان به ‌تازگی موفق به کشف دریاچه‌ ای در زیر لایه‌ های یخی قطب جنوب مریخ شده ‌اند که ممکن است در آن آب مایع جریان داشته باشد.

و هنگامی که این ابزار به کار افتاد، اطلاعات نامشخص و غیر معمولی را از این منطقه قطبی مخابره کرد که قابل درک نبودند و بلاخره زمانی که دانشمندان توانستند، اطلاعات خام را به زمین مخابره کنند، متوجه سیگنال‌های روشنی در این ناحیه شدند. ناحیه‌ای که رادار نشان داد، با دریاچه‌ای که اکنون کشف شده، منطبق بود و به‌نظر می‌رسید که در این نقطه، آب مایع جاری است. پرفسور اوراسی می‌گوید، آب معمولا در سطوح پایین‌تر جمع می‌شود.

اوراسی همچنین گفت که دانشمندان، دیگر توضیحات ممکن، مانند یخ دی‌اکسید کربن را هم بررسی کرده‌اند، اما اطلاعات این مشاهدات با رادار مطابقت ندارند. علاوه بر این، سیگنال‌های دریافتی از مریخ با اطلاعات مشابه دریاچه‌های زیر سطحی گرینلند و قطب جنوب مطابقت داشتند.

اوراسی گفت:

ما به این نتیجه رسیدیم که تنها توضیح احتمالی برای انعکاس سیگنال‌ها، حضور آب مایع است.

برای برخی از دانشمندان، انعکاس رادار، اثبات قابل اعتمادی محسوب نمی‌شود. ریچارد زورک، دانشمند ارشد دفتر برنامه مریخ در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا گفت که ساختار پیچیده و تقریبا بی‌نظم لایه‌های یخ می‌تواند، روی سیگنال‌های راداری تاثیری غیرمنتظره بگذارد.

دکتر زورک که در این پژوهش حضور نداشته، گفت:

عوامل زیادی وجود دارند که می‌توانند تاثیرات عجیبی روی سیگنال‌های رادار داشته باشند. از این جهت، نمی‌توان با اطمینان گفت که سیگنال‌هایی که مخابره شده‌اند، ناشی از حضور آب مایع بوده‌اند.

دکتر لونین گفت که اگر این آب مایع باشد، شوری شدید، بقا برای هر شکل از حیات، حداقل آن شکلی که در زمین می‌شناسیم را دشوار خواهد کرد. او گفت:

این آبِ شور، ممکن است که بیش از حدی شور باشد که هر موجود زمینی (که می‌شناسیم) بتواند در آن زنده بماند.

اما جان پرسیو، استاد بوم‌شناسی از دانشگاه ایالتی مونتان که سال‌هاست، مشغول بررسی‌های زیست‌شناسی در قطب جنوب است، نظر کاملا متفاوتی دارد.

پرسیو می‌گوید که در قطب جنوب هم مانند مریخ، سطح بی‌ثمر است، اما زیر سطح محیط مطلوب‌تری برای زندگی وجود دارد. پرسیو در ادامه می‌گوید، هنگامی که او و تیمش چند سال قبل، دریاچه‌ی زیرزمینی در نواحی قطبی حفر کردند، میکروب‌هایی را پیدا کردند که برای صدها هزار سال نور روز را ندیده بودند.

این میکروب‌ها از سنگ‌ها به‌عنوان منبع انرژی، تغذیه می‌کردند. پرسیو همچنین گفت که اگر امکان حفر کانال به عمق یک کیلومتر در مریخ وجود داشته باشد، او با اطمینان می‌تواند بگوید که در آنجا، نوعی از حیات پیدا می‌شود. پرسیو گفت:

۳۵ سال است که انواع موجودات زنده را بررسی می‌کنم. ما تاکنون در مکان‌هایی اشکالی از حیات پیدا کرده‌ایم که بنابر دانش ما نباید وجود می‌داشتند، اما این روند تغییر می‌کند.