بستن
0 محصول
مشاهده سبد خرید
جزر و مدهای بزرگ بار دیگر در حال نزدیک کردن قاره‌ها به یکدیگر هستند
زینب اسدی
1397-08-10
پوسته‌ی زمین مانند پوسته‌ی شکسته‌ی تخم مرغ، از تکه‌های سنگی جدا از هم ساخته شده است. صفحات پوسته با سرعتی حدود ۵ سانتی‌متر در سال به سمت هم حرکت می‌کنند؛ در نهایت تمامی قاره‌ها به هم خواهند پیوست و ساختاری به‌نام ابرقاره تشکیل خواهند داد.
آخرین ابرقاره زمین، پانگه‌آ بود و در ۱۸۰ تا ۳۰۰ میلیون سال پیش وجود داشت. چرخه‌ی جمع شدن و جدا شدن قاره‌ها، چرخه‌ی ابرقاره‌ای نامیده می‌شود. دنیا ۱۸۰ میلیون سال است که در چرخه‌ی فعلی قرار دارد. پیش‌بینی می‌شود که ابرقاره‌ی بعدی در ۲۵۰ میلیون سال آینده تشکیل شود. در آن زمان اقیانوس‌های آرام و اطلس به همدیگر نزدیک می‌شوند و با جدا شدن صفحه‌ی بزرگ آسیا، شکل جدیدی از اقیانوس پدید می‌آید.
از آنجایی که صفحات حرکت می‌کنند، حوضه‌های اقیانوسی تغییر شکل و تغییر اندازه می‌دهند. به‌عنوان مثال اقیانوس اطلس در حال حاضر با سرعت رشد ناخن‌های ما (هر سال ۲ سانتی‌متر) گسترش می‌یابد. این درحالی است که اقیانوس آرام نیز به‌آرامی در حال حرکت است.
تغییرات این‌چنینی در حوضه‌های اقیانوسی در میلیون‌ها سال، می‌تواند تأثیر زیادی روی جزرومد بگذارد. دلیل این امر نوع حرکت جزرومد در اقیانوس‌ها است. جزرومد شبیه به یک موج بسیار بلند با بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر فاصله بین دو نقطه‌ی اوج در حرکت است.
نحوه‌ی حرکت موج‌های بلند تا حد زیادی تحت کنترل شکل حوضه و عمق اقیانوس است. اگر طول یک حوضه نصف موج باشد (که به این حالت رزونانس می‌گویند) جزر و مد می‌تواند بسیار بزرگ شود.
رزونانس یا تشدید می‌تواند در هر سیستمی تحت نوسان و نیروی وارده در مدت زمانی خاص اتفاق بیفتد. به‌عنوان مثال، اگر شما کودک تاب‌سواری را در زمانی مناسب هل دهید، سرعت حرکت او بیشتر می‌شود؛ چرا که نیروی مورد نظر خود را در زمان مناسبی از نوسان، به او وارد کرده‌اید.
زمان جزرومد تحت تأثیر حرکات زمین، ماه، و خورشید است و زمان مناسب حوضه اقیانوس با توجه به هندسه تعیین می‌شود. به‌عنوان مثال امروز اقیانوس اطلس شمالی نزدیک حالت رزونانس بود؛ چراکه هر دو دوره، تقریبا یکسان بودند. به‌همین دلیل جزر و مد اقیانوس اطلس بسیار بزرگ‌تر از جزرومد اقیانوس هند و یا آرام است.
اما اوضاع همیشه این‌گونه نبوده است. طبق آزمایش‌ها و بررسی‌های به‌دست‌آمده از مدل‌های کامپیوتری که جزرومد را با دقت بسیار بالایی شبیه‌سازی می‌کنند، می‌دانیم جزرومدها برای مدت‌های طولانی در چرخه‌ی ابرقاره‌ای ضعیف بودند؛ چرا که شکل و اندازه‌ی حوضه‌ها نمی‌توانست جزرومدهای بزرگ را به وجود بیاورد.
درواقع سیاره‌ی زمین تنها در ۲ میلیون سال از ۲۵۰ میلیون سال گذشته، شاهد جزر و مدهای بزرگ بوده است. ما با نزدیک شدن به نقطه‌ی میانی چرخه‌ی ابرقاره‌ای از خودمان می‌پرسیم: در ۲۵۰ میلیون سال آینده و بعد از تشکیل ابرقاره، چه اتفاقی برای جزر و مد خواهد افتاد؟ آیا ممکن است که مانند چرخه‌ی ابرقاره‌ای، چرخه‌ای به‌نام ابرجزرومد داشته باشیم؟
ما با استفاده از مدل کامپیوتری متوجه شدیم که درواقع چرخه‌ی ابرجزرومد مرتبط با چرخه‌ی ابرقاره وجود دارد. در حقیقت اکنون دو مورد وجود دارد: ما در حال حاضر، در آغاز یک دوره‌ی بیشینه‌ی جزرومدی قرار داریم و می‌دانیم که جزرومدها در این زمان بسیار بزرگ هستند.
جزرومدها در ادامه ضعیف می‌شوند و دوباره به‌مدت کوتاهی در ۱۵۰ میلیون سال آینده بزرگ می‌شوند؛ بعد از آن دوباره شروع به ضعیف شدن می‌کنند و به کمتر از نصف سطح انرژی حال حاضر می‌رسند. دلیل چنین امری، ورود و خروج حوضه‌ها به دلیل تغییر شکل به حالت رزونانس است. از نظر زمین‌شناسی، بیشینه‌ی جزرومدی کوتاه است و تنها به مدت ۲۰ میلیون سال یا بیشتر طول می‌کشد. جزرومدها اکثر اوقات نسبت به زمان فعلی، انرژی کمتری داشته‌اند و در فاصله‌ی زمانی ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلیون ساله بین تشکیل دو ابرقاره تنها درمجموع ۵۰ میلیون سال بزرگ هستند.
جزر و مدها یکی از منابع اصلی انرژی برای اقیانوس‌ها به‌شمار می‌روند: انرژی منتقل‌شده به جزرومد توسط خورشید و ماه از بین می‌رود؛ یا اینکه داخل اقیانوس توزیع می‌شود. این انرژی به تلاطم اقیانوس کمک می‌کند؛ درست به همان شکل که یک قاشق باعث حرکت قهوه در فنجان می‌شود. همان‌طور که قاشق، شیر و شکر داخل فنجان را مخلوط می‌کند، جزرومد هم می‌تواند باعث جابه‌جایی مواد مغذی، گرما و نمک میان عمق و سطح اقیانوس شود. تغییرات در میزان گرما و نمک برای کنترل جریان‌های اقیانوس و اقلیم آن، کلیدی است. تغییر در مواد مغذی هم برای پایداری تولید زیستی مخصوصا در دریاهای کم‌عمق بسیار مهم است.
تغییرات در جزرومد در هر دوره‌ی زمانی می‌تواند تأثیرات فراوانی روی کل سیستم سیاره زمین بگذارد. با اینکه تغییرات توصیف‌شده در اینجا احتمالا تأثیری روی ما در آینده‌ای نزدیک نمی‌گذارد؛ ولی به درک و فهم ما درمورد چگونگی تعامل جزر و مد در شرایط مختلف از قبیل زمین‌ساخت صفحه‌ای، سیستم اقلیمی، چرخه‌ی مواد مغذی و درنهایت توانایی اقیانوس برای تکامل و میزبانی حیات می‌افزاید.
