پایان کار Tiangong-1؛ عمارت بهشتی چینی‌ها برفراز جنوب اقیانوس آرام در آتش سوخت

شب گذشته، Tiangong-1، عمارت بهشتی چینی‌‌ها، با شعله‌ور شدن در جو زمین، مأموریت خود را هفت ساله‌ی خود را به اتمام رساند. طبق اعلام ستاد فرماندهی مشترک عملیاتی فضایی آمریکا (JFSCC)، ایستگاه فضایی آزمایشی آژانس فضایی چین، ساعت ۴:۴۶ صبح به‌وقت تهران، پیش از فرود، بر فراز جنوب اقیانوس آرام، تکه‌تکه‌ شد و در شعله‌های آتش سوخت. طبق اعلام مقامات رسمی نیروی هوایی آمریکا، «JFSCC برای تأیید ورود مجدد ایستگاه فضایی Tiangong-1 از سنسورهای شبکه‌ی نظارت فضایی و سیستم تحلیل مداری خود استفاده کرده است».

به احتمال قریب به یقین، برخی از قطعات ایستگاه فضایی Tiangong-1 روی سطح زمین سقوط کرده‌اند؛ اما به گفته‌ی متخصصان سازمان ناسودآور The Aerospace Corporation، احتمال آنکه قطعات شعله‌ور یاد‌شده آسیبی را به بار آورده باشند، بسیار ناچیز و در حدود یک در یک تریلیون خواهد بود؛ اما کارشناسان توصیه می‌کنند که در صورت یافتن چنین قطعه‌ای، به هیچ‌وجه آن را لمس یا گازهای متصاعد از آن را تنفس نکنید؛ زیرا این قطعه ممکن است آغشته به سوخت سمی راکت، موسوم به هیدرازین باشد.

#BREAKING: China’s #Tiangong1 space lab reentered earth’s atmosphere around 8:15 am (Beijing time) and mostly burnt up over the central part of the South Pacific, China’s Manned Space Agency said pic.twitter.com/7VmUU8joKb

— People’s Daily,China (@PDChina) April 2, 2018

ابعاد ایستگاه فضایی آزمایشی چینی‌ها معادل ۳.۴ × ۱۰.۴ متر مربع و وزن آن حدود ۸ تن بود. Tiangong-1 از دو قطعه‌ی اصلی، شامل «ماژول آزمایشی» و «ماژول منابع»، تشکیل شده بود که ماژول نخست برای میزبانی از فضانوردان استفاده می‌شد و ماژول دوم سیستم‌های انرژی خورشیدی و پیش‌رانش Tiangong-1 را دربرگرفته بود. عمارت بهشتی چینی‌ها در تاریخ ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۱ (۷ مهر ۱۳۹۰) و بدون سرنشین، به مداری در ۳۵۰ کیلومتری سطح زمین پرتاب شد؛ بنابراین مدار Tiangong-1 کمی پایین‌تر از مدار ایستگاه بین‌المللی فضایی (۴۰۰ کیلومتری سطح زمین) قرار داشت.

مأموریت اصلی Tiangong-1، کمک به چین برای دستیابی به فناوری مورد نیاز جهت ساخت و مدیریت یک ایستگاه فضایی حقیقی در مدار زمین بود؛ هدفی که به اعتقاد چینی‌ها در دهه‌ی ۲۰۲۰ محقق خواهد شد. در تاریخ ۲ نوامبر ۲۰۱۱ (۱۱ آبان ۱۳۹۰)، فضاپیمای رباتیک Shenzhou-8 با ملاقات تیانگانگ-۱، نخستین اتصال مداری چینی‌ها را رقم زد. دستاورد بزرگ چینی‌ها در ژوئن ۲۰۱۲ محقق شد؛ هنگامی یکی از سه سرنشین کپسول فضایی Shenzhou-9، آن را به عمارت بهشتی متصل کرد برای مدت کوتاهی وارد ایستگاه فضایی آزمایشی چینی‌ها شد. سه فضانورد چینی دیگر یا «Taikonauts» نیز در ژوئن سال ۲۰۱۳ با فضاپیمای Shenzhou-10 وارد ایستگاه فضایی تیانگانگ-۱ شدند. هرکدام از این ماموریت‌ها، حدود دو هفته به طول انجامید.

طول عمر تیانگانگ-۱ در ابتدا تنها دو سال برآورد شده بود و در حقیقت پس از خروج فضاپیمای شنژو-۱۰، بخش عمده‌ای از کار این لابراتوار فضایی به اتمام رسیده بود؛ اما این ایستگاه، فعالیت خود را برای انجام مشاهدات زمینی ادامه داد و پژوهشگران تا مارس سال ۲۰۱۶ با آن در ارتباط بودند تا اینکه ارتباط عمارت بهشتی چینی‌ها با اپراتورهای آن به دلایلی که آژانس‌ فضایی چین هیچ‌گاه اعلام نکرد، به‌طور کامل قطع شد. در این مرحله، ورود مجدد غیرقابل کنترل تیانگانگ-۱ به جو زمین، اجتناب‌ناپذیر به‌نظر می‌رسید.

در این بین، به اعتقاد دین چنگ، پژوهشگر ارشد بنیاد هریتج که در زمینه‌ی برنامه‌های فضایی چین نیز تخصص دارد، چنین اصطلاحی (ورود مجدد غیرقابل کنترل)، از دید پژوهشگران خارجی است و مقامات رسمی فضایی چین بدان باور ندارند. او می‌گوید:

چینی‌ها اصرار دارند که بر تیانگانگ-۱ کنترل دارند، آن‌ها از شنیدن واژه‌ی «غیرقابل کنترل»، بسیار ناخشنود می‌شوند.

به گفته‌ی چنگ، مقامات اصرار داشتند که از محل دقیق تیانگانگ-۱ اطلاع دارند و می‌توانند به‌صورت لحظه‌به‌لحظه موقعیت آن را گزارش کنند؛ اما برای سایر کشورها، ورود مجدد «قابل کنترل»، به مفهوم هدایت فضاپیما توسط اپراتورها است؛ به‌عنوان مثال می‌توان به خارج‌کردن تعمدی ایستگاه فضایی میر روسیه در مارس سال ۲۰۰۱ بر فراز اقیانوس آرام اشاره کرد. چنگ می‌گوید:

ما باید به‌صورت دیپلماتیک و در قالب سیاست جهانی در زمینه‌ی امور فضایی، چین را وادار به پذیرش، مفهوم «قابل کنترل» در قیاس با سایر کشورها کنیم. شما نمی‌توانید مفهوم دلخواهی را به یک واژه نسبت دهید. برای پشتیبانی از چنین طرحی، باید تبعاتی را [برای چین] در نظر گرفت.

Tiangong-2، جانشین Tiangong-1 در سپتامبر سال ۲۰۱۶ به فضا پرتاب شد و پس از یک ماه میزبان سه فضانورد بود و چند ماه دیگر، فضاپیمای رباتیک Tianzhou-1 با اجرای چندین عملیات اتصال خودکار و سوخت‌گیری از آوریل ۲۰۱۷ تا سپتامبر ۲۰۱۷ با عمارت بهشتی دوم چینی‌ها ملاقات داشت. ظاهرا موفقیت این مأموریت‌ها چین را نسبت به ساخت یک ایستگاه فضایی دائمی متقاعد کرده است. چینی‌ها در نظر دارند تا ساخت و مونتاژ چنین ایستگاهی را از سال آینده آغاز کنند و نخستین مأموریت باسرنشین خود را در سال ۲۰۲۲ به انجام برسانند.

تیانگانگ-۱ بزرگترین فضاپیمایی نیست که از آسمان سقوط می‌کند، در حقیقت این عنوان به ایستگاه فضایی ۱۲۷ تنی میر روسیه می‌رسد، این ایستگاه در مارس ۲۰۰۱ به‌صورت کنترل‌شده در اقیانوس آرام سقوط کرد. بزرگترین فضاپیمایی که به‌صورت نسبتا غیرقابل کنترل، سقوط کرد، شاتل فضایی ۹۱ تنی کلمبیا بود که حین سقوط به زمین در تاریخ یک فوریه‌ی ۲۰۰۳ (۱۲ بهمن ۱۳۸۱) از هم گسیخت و تمام ۷ سرنشین آن درگذشتند و در نهایت بررسی‌ها نشان دادند که بریده‌شدن تکه‌ای از عایق فومی محفظه‌ی سوخت خارجی کلمبیا و ایجاد سوراخی در سپر حرارتی آن، دو هفته پیش از وقوع حادثه را دلیل بروز این فاجعه‌ بوده است.