عجیب‌ترین اتفاقات دنیای علم و تکنولوژی در سال ۲۰۱۷

مشکل آینده این است که تحقق آن به این زودی‌ها اتفاق نمی‌افتد. برای همین آن را «آینده» نامیده‌ایم. ما قدر زمان حال را نمی‌دانیم و همیشه در انتظار آینده هستیم. هرچند، سرعت پیشرفت‌ها در تمام عرصه‌ها آن‌قدر زیاد شده که ما روزبه‌روز به آینده‌ی مشابه فیلم‌های علمی-تخیلی نزدیک‌تر می‌شویم. در ادامه به معرفی تعدادی از عجیب‌ترین اتفاقات دنیای علم و تکنولوژی در سال ۲۰۱۷ می‌پردازیم.

پیشرفت فزاینده‌ی هوش مصنوعی

امسال، سال اوج فناوری‌های مربوط به هوش مصنوعی بود و در این عرصه، شاهد پیشرفت‌های زیادی بودیم. تقریبا دو سال پیش بود که نرم‌افزار هوش مصنوعی «آلفاگو» (AlphaGo)، زیرمجموعه‌ی «دیپ‌مایند» (DeepMind) گوگل، برای اولین بار استاد بزرگ بازی Go را شکست داد. اما در سال جاری، نرم‌افزار هوش مصنوعی پیشرفته‌تری تحت عنوان AlphaGo Zero توسعه پیدا کرد که در عرض سه روز توانست تمام قواعد و استراتژی‌های بازی Go را به خودش آموزش دهد. در یک رقابت بین این دو هوش مصنوعی،  AlphaGo Zero توانست «آلفاگو» را با نتیجه‌ی ۱۰۰ به هیچ ببرد. یکی از محققین «دیپ‌مایند» در همین زمینه گفته: «این تجربه نشان داد که می‌توان هوش مصنوعی مافوق بشری را بدون راهنمایی انسانی هم ایجاد کرد».

ساخت رحم مصنوعی کاربردی

برای سال‌ها به ما می‌گفتند که ساخت رحم مصنوعی شدنی است، اما در سال ۲۰۱۷، این بیمارستان کودکان فیلادلفیا بود که در این زمینه پیشرفت حائز اهمیتی داشت. برای آزمایش، ۶ جنین نارس بره را در یک پلاستیک سرشار از مایع گذاشتند. این پلاستیک‌ها تداعی‌کننده‌ی محیط رحم بودند و با کنترل دما و دیگر شرایط، جنین‌ها در این محیط مصنوعی به رشد خود ادامه دادند. این جنین‌ها در محیط سرشار از «مایع آمنیوتیک» (amniotic fluid) نفس می‌کشیدند، قلب آن‌ها خون را از طریق بند ناف‌های مصنوعی به سیستمی در بیرون از پلاستیک پمپاژ می‌کرد و علائم حیاتی آن‌ها هم با استفاده از انواع و اقسام وسایل تحت نظر قرار گرفته بود. چنین فناوری پیشرفته‌ای برای پرورش نوزادان نارس مثمر ثمر واقع می‌شود ولی برای توسعه‌ی رحم مصنوعی انسانی هنوز راه زیادی را در پیش داریم.

ترسناک‌تر شدن ربات‌ها

در سال ۲۰۱۷، شرکت رباتیک «بوستون داینامکیس» (Boston Dynamics) پیشرفت‌های محسوسی در زمینه‌های مختلفی داشته است. ازجمله‌ی این پیشرفت‌ها، می‌توان به امکان پشتک زدن ربات ATLAS و حرکت و پرش ربات چرخ‌دار Handle اشاره کرد. این را هم مدنظر داشته باشید که توسعه‌ی ربات‌های چابک از همین چند سال پیش آغاز شده و به همین خاطر چنین پیشرفت‌هایی واقعا حیرت‌انگیز محسوب می‌شود. در واقع، در سال ۲۰۱۷ آن‌قدر ترس از ربات‌ها و پهپادها شیوع پیدا کرد که سازمان ملل در حاشیه‌ی یکی از کنفرانس‌ها، در مورد منع فعالیت ماشین‌های کشتار خودکار، بحثی را به راه انداخت.

افزایش تعداد هکرهای بیولوژیکی

روند توسعه‌ی داروها از مرحله‌ی مفهومی تا عرضه در داروخانه‌ها، حدود ۱۰ تا ۱۵ سال به طول می‌انجامد. همچنین، بسیاری از تکنولوژی‌های مربوط به ویرایش ژن هنوز غیرقانونی محسوب می‌شوند. به خاطر همین سرعت پایین، برخی از هکرهای بیولوژیکی عجول تصمیم گرفته‌اند با تزریق این داروهای آزمایشی به بدن خود، این روند را تسریع ببخشند.

به عنوان مثال، در اکتبر سال جاری، یک برنامه‌نویس کامپیوتر به نام «تریستان رابرتز» (Tristan Roberts) در طی یک ویدیوی زنده در فیسبوک، یک دارو آزمایشی مربوط به HIV را به بدن خود تزریق کرد. چندی بعد هم یک نفر دیگر در حین یک کنفرانس بیوتکنولوژی در سان‌فرانسیسکو، داروی مربوط به ویرایش ژن رشد عضلات را در حضور ۱۵۰ نفر به خود تزریق کرد. سازمان غذا و دارو آمریکا علاوه بر هشدار در مورد این اقدامات، به غیرقانونی بودن آن‌ها هم اشاره کرده است. دانشمندان دلواپس هم چنین مواردی را مطرح کرده‌اند.

اعطای مجوز برای برخی از ژن‌درمانی‌ها

درحالی‌که برخی از هکرهای بیولوژیکی همچنان با داروهای ویرایش ژن به خوددرمانی ادامه می‌دهند، روزبه‌روز به تعداد داروهای ژن‌درمانی مجوزدار افزوده می‌شود. روزی روزگاری داروهای مربوط به ژن‌درمانی جزو تابوهای پزشکی محسوب می‌شدند اما دیگر از آن روزها فاصله گرفته‌ایم و با توجه به این که این داروها تأثیر زیادی در درمان بیماری‌های ارثی و دیگر بیماری‌ها دارند، مجوز گرفتن این داروها یک خبر بسیار خوب به‌حساب می‌آید.

در ماه آگوست، سازمان غذا و دارو آمریکا، برای دارویی به نام Kymriah مجوز صادر کرد که از روش درمان CAR T-cell بهره می‌برد. کودکان و نوجوانان مبتلا به سرطان خون که به درمان‌های استاندارد پاسخگو نیستند، می‌توانند از این دارو استفاده کنند. چند ماه بعد، این سازمان به یک داروی دیگر مربوط به درمان CAR T-cell مجوز داد که برای درمان نوع خاصی از سرطان خون در بزرگ‌سالان مورد استفاده قرار می‌گیرد. (به‌طور خلاصه داروهای مربوط به درمان CAR T-cell سلول‌های خون بیمار را به‌صورت ژنتیکی تغییر می‌دهند تا بتوانند به سلول‌های سرطانی حمله کنند).

این‌طور که به نظر می‌رسد داروهای ژن‌درمانی مربوط به بیماری‌هایی همچون نابینایی، کم‌خونی داسی شکل و دیگر بیماری‌های ارثی هم در آستانه‌ی گرفتن مجوز قرار دارند. به همین خاطر می‌توانیم بگوییم ما در حال حاضر در میان یک انقلاب بیوتکنولوژی قرار داریم.

اتصال مغز به کامپیوتر

دانشمندان سال‌ها است که از طریق کاشت تراشه در مغز حیوانات، می‌خواهند بین مغز و کامپیوتر ارتباط برقرار کنند. در سال ۲۰۱۷ مشخص شد که این ایده در بین غول‌های تکنولوژی هم پرطرفدار است.

در ماه مارس، «ایلان ماسک» (Elon Musk) خبر تأسیس استارت‌آپ Neuralink را اعلام کرد. این استارت‌آپ قرار است از طریق کاشت تراشه در مغز و «بندهای عصبی» (neural lace) امکان دانلود و آپلود اطلاعات از مغز به کامپیوتر را فراهم کند یا قابلیت‌های شناختی انسان را افزایش دهد. تمام این موضوعات هنوز عمدتا در حد تئوری هستند اما «ماسک» امیدوار است درنتیجه‌ی این تلاش‌ها، انسان‌های فوق هوشمندی به وجود بیایند که توانایی مقابله با هوش مصنوعی پیشرفته را هم داشته باشند. البته Neuralink تنها بازیگر این عرصه نیست و در این زمینه شرکت‌هایی مانند IBM و فیسبوک هم مشغول به کار شده‌اند.

سخت‌تر شدن تشخیص اخبار جعلی

کلیدواژه‌ی «اخبار جعلی» (fake news) در سال ۲۰۱۷ سروصدای زیادی را به راه انداخت. یک استارت‌آپ به نام Lyrebird الگوریتمی را توسعه داده که فقط با بررسی تعدادی فایل صوتی از صحبت‌های یک نفر، می‌تواند هر متنی را با صدای آن فرد بخواند.

در یک مورد دیگر، محققان دانشگاه واشنگتن سیستم یادگیری ماشینی جالبی را توسعه داده‌اند که می‌تواند حالات چهره‌ی کاربر را مطالعه و سپس حرکات لب را با توجه به صداهای مختلف بازسازی کند. به‌عنوان نمونه، محققان صوت را از یک ویدیوی سخنرانی باراک اوباما برداشته و آن صوت را روی یکی دیگر از سخنرانی‌های او گذاشته‌اند؛ در این جابجایی، الگوریتم مذکور حرکت لب‌های اوباما را جوری شبیه‌سازی کرده که مخاطب گمان می‌کند در حال دیدن سخنرانی اصلی است. علاوه بر این، پژوهشگران «انویدیا» (Nvidia) یک الگوریتم یادگیری ماشینی توسعه داده‌اند که می‌تواند منظره‌ی یک عکس زمستانی را به منظره‌ی تابستانی تبدیل کند. هرچند این تکنولوژی‌ها هنوز در مراحل اولیه به سر می‌برند، اما می‌توان گفت به‌زودی تشخیص واقعیت به کار بسیار سخت‌تری بدل می‌شود.

یادگیری راه رفتن توسط هوش مصنوعی

تیم توسعه‌ی «دیپ‌مایند»، هوش مصنوعی این سیستم را طوری برنامه‌ریزی کرد که بتواند راه رفتن در فضاهای مجازی را به خودش یاد بدهد. این هوش مصنوعی به طرز جالبی توانست روش‌های منحصربه‌فرد و خنده‌داری را برای راه رفتن و دویدن ابداع کند.