مشاهده مدارگردهای ناسا: وضعیت مریخ‌ نورد آپورچونیتی مطلوب نیست

مریخ‌نورد آپورچونیتی که سال ۲۰۰۳ به مریخ پرتاب شد و در ژانویه ۲۰۰۴ روی سطح سیاره‌ی سرخ فرود آمد، از ۲۰ خرداد موفق به‌ برقراری ارتباط با زمین نشده است. اعضای ماموریت آپورچونیتی، فکر می‌کنند که کاوشگر رباتیک ۶ چرخه با شروع طوفان شن، خود را در وضعیتی شبیه به خواب زمستانی قرار داده است. در واقع، از آنجایی‌ که این کاوشگر رباتیک از پانل‌های خورشیدی برای تامین برق خود بهره می‌برد، به‌علت کمبود نور خورشید، به ‌وضعیت کم‌مصرف در آمده است.

طوفان‌های شن هر سال در مریخ به وقوع می‌پیوندند، برخی از این طوفان‌ها حتی به وسعت یک قاره‌ در زمین می‌رسند. با این حال، طوفان‌های شن به‌ندرت، به‌قدری گسترش می‌یابند که سرتاسر سیاره را بپوشاندند. آخرین طوفان شن مریخ که از اواسط خرداد آغاز شده و هر چند از ماه قبل شروع به فروکش کرده، اما هنوز هم گرد و غبار زیادی در هوا وجود دارد. احتمالا این غبار به‌قدری زیاد است که آپورچونیتی نتوانسته باتری‌های خود را شارژ کند.

مریخ‌نورد آپورچونیتی در طی ۱۵ سال اخیر، توانسته بود با بهره بردن از پانل‌های خورشید خود و با پیمودن بیش از ۴۸ کیلومتر در مریخ، این سیاره را کاوش کند. اندرو گود، نماینده‌ای از آزمایشگاه پیشرانه جت ناسا در پاسادنا، کالیفرنیا، در بیانیه‌ای اعلام کرد، هنگامی که طوفان شن عظیم حدود ۱۰۰ روز قبل تمامی مریخ را در برگرفت، موجب شد که نور خورشید کافی به پانل‌های آپورچونیتی نرسد. این باعث شد که مریخ‌نورد خاموش شود و بتواند انرژی باتری خود را حفظ کند. آپورچونیتی به این انرژی نیاز دارد تا سیستم‌های گرمایشی خود را در سرمای مریخ روشن نگه دارد.

گرد و غبار پانل‌های خورشیدی مریخ‌نورد آپورچونیتی را پوشانده است

اکنون، تصویر ماهواره‌ای جدید به تیم ماموریت آپورچونیتی، این امیدواری را داده است که مریخ‌نورد می‌تواند دوباره به کار بیافتد. زمانی که طوفان شن مهیب در اواسط خرداد به وقوع پیوست، آپورچونیتی در ناحیه‌ای به نام دره استقامت مستقر بود. به همین جهت مدارگردها امکان مشاهده مریخ‌نورد را نداشتند. اما با فروکش کردن طوفان در مریخ، ناسا بالاخره موفق شد در تاریخ ۲۹ شهریور با بهره بردن از مدارگرد شناسایی مریخ، محل مریخ‌نورد را به خوبی مشاهده کند.

تصویر ماهواره‌ای که توسط دوربین های‌رایز مدارگرد شناسایی مریخ به ثبت رسیده، محل دقیق مریخ‌نورد آپورچونیتی را نشان می‌دهد

تصویر ماهواره‌ای که مشاهده می‌کنید به وسیله دوربین های‌رایز ثبت شده است. در این تصویر، می‌توانید در دامنه یک تپه‌ی نقطه‌ای روشن را مشاهده کنید که مریخ‌نورد آپورچونیتی است. این تصویر علاوه بر نشان دادن محل استقرار آپورچونیتی، نحوه‌ی تغییر محیط مریخ بر اثر طوفان شن را به‌خوبی نشان می‌دهد.

گود گفت که هنوز نمی‌دانند، چه میزان گرد و غبار روی پانل‌های خورشیدی مریخ‌نورد نشسته است. تصویر های‌رایز نواحی اطراف مریخ‌نورد را به رنگ مایل به قرمز نشان می‌دهد که به‌طور مشخص نشانه‌ی وجود گرد و غبار فراوان است، اما مشخص نیست که پانل‌های آپورچونیتی تا چه میزان با گرد و غبار پوشانده شده‌اند. گود گفت که با توجه به مقایسه تصاویر قبل از طوفان و تصاویر کنونی، به نظر نمی‌رسد که لایه‌ی گرد و غبار ضخیمی این نقطه را پوشانده باشد. به این جهت، تصور می‌شود که اکنون نور خورشید کافی به پانل‌های مریخ‌نورد می‌رسد که بتواند به آهستگی باتری‌های خود را شارژ کند.

با این حال، هنوز کسی نمی‌تواند مطمئن باشد که چه مقدار گرد و غبار پانل‌های خورشیدی آپورچونیتی را پوشانده‌ یا چه زمانی طوفان شن در مریخ کاملا تمام می‌شود. تصویر ماهواره‌ای ناسا هم نمی تواند، دقیقا نشان دهند که وضعیت محل استقرار مریخ‌نورد به چه نحوی است.

خوشبختانه، شان دوران، هنرمند گرافیستی که در انگلستان زندگی می‌کند، تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌ها و سایر اطلاعات ناسا را با رندر کردن به تصاویری واقع‌گرایانه بدل می‌کند. دوران همچنین مدت‌هاست که تصاویر ماهواره‌ای از زمین و همچنین تصاویر ماموریت جونو ناسا را نیز رندر می‌کند. او ۲۴ خرداد، تنها چند روز بعد از خاموش شدن مریخ‌نورد، یک تصویر واقع‌گرایانه از دره استقامت و محل دقیق آپورچونیتی در توییتر منتشر کرد.

دوران دیروز تصویر های‌رایز را به‌صورت رندر رنگی و سه‌بعدی در توییتر منتشر کرد. دوران تصویر سیاه و سفیدی نیز از آپورچونیتی طراحی کرده است. در این تصویر می‌توانید نقطه‌ای روشن را در لبه تپه‌ای مشاهده کنید که مریخ‌نورد ناسا است. این تصویر می‌تواند موقعیت آپورچونیتی را در مریخ به خوبی نشان دهد.

جان کالاس، مدیر پروژه‌ی آزمایشگاه پیشرانه جت ناسا برای آپورچونیتی، روز ۸ شهریور اعلام کرده بود، اگر تا ۴۵ روز اطلاعاتی از مریخ‌نورد دریافت نکنند، ناچارا به این نتیجه خواهند رسید که طوفان شن و همچنین سرمای مریخ موجب خرابی مریخ‌نورد شده و آپورچونیتی احتمالا نتواند دوباره به کار بیافتد.

رندر سه‌بعدی از محل استقرار آپورچونیتی در دره استقامت مریخ: اثر شان دوران

مهندسان ناسا با استفاده از شبکه اعماق فضای ناسا، چند بار در هفته برای برقراری با آپورچونیتی تلاش می‌کنند. شبکه‌ی اعماق فضا، مجموعه‌ای از  فضاپیماها و مشاهدات فضایی رادیویی و راداری است که در نقاط مختلف جهان مستقر شده‌اند و به اکتشافات مختلف در منظومه شمسی کمک می‌کنند. مهندسان ناسا، طی زمان‌های برنامه‌ریزی شده برای بیداری، پیغام‌هایی برای کاوشگر می‌فرستند و منتظر پاسخ می‌مانند. اعضای تیم آپورچونیتی هم از شبکه گسترده‌تری بهره می‌برند، آنها هر روز، تمامی سیگنال‌های رادیویی دریافتی از مریخ را به امید یافتن پیامی از آپورچونیتی بررسی می‌کنند.

کالاس در ادامه افزود که مهلت ۴۵ روزه در اواسط ماه آینده به پایان می‌رسد و اگر تیم آپورچونیتی تا آن زمان اطلاعاتی را از مریخ‌نورد دریافت نکند، تیم ماموریت به برنامه رصد فعال خود پایان می‌دهد. در نهایت، حتی اگر سکوت مریخ‌نورد ناسا ادامه یابد، اعضای تیم باز هم به‌صورت غیر فعال، به رصد سیگنال‌های دریافتی از مریخ خواهند پرداخت. کالاس گفت، صرف نظر از اینکه این دوره ۴۵ روزه چه زمانی تمام شود، این تیم به ماموریت خود ادامه خواهد داد. البته بر اساس اعلامیه‌ی رسمی ناسا، آژانس فضایی تنها اعلام کرده که اعضای ماموریت تا چند ماه به رصد غیر فعال اطلاعات ادامه خواهند داد و تاریخ دقیقی را اعلام نکرده است.

اما اگر آپورچونیتی نتواند دوباره به کار بیفتد، به سرنوشت کاوشگر دوقلوی خود، اسپیریت دچار خواهد شد. مریخ‌نورد اسپیریت که سه هفته قبل از آپورچونیتی روی مریخ فرود آمد، در اوایل مارس ۲۰۱۰، به‌دلیل جهت‌گیری اشتباه روی سطحی تخت به‌دام افتاد و با توجه به‌ سرمای زمستان مریخ از کار افتاد. مریخ‌نورد اسپیریت در زمستان‌های گذشته توانسته بود با مستقر شدن روی شیب‌های رو به خورشید، درجه‌ی حرارت داخلی خود را تا بالای منفی ۴۰ درجه سانتی‌گراد نگه دارد. اما در زمستان ۲۰۱۰ روی سطح تختی گیر افتاد و دمای داخلی کاوشگر به منفی ۵۵ درجه کاهش یافت.

ناسا در ژوئیه ۲۰۱۰، برنامه‌ ۱۱ ماهه‌ای برای رصد سیگنال‌های اسپیریت آغاز کرد. اما علی‌رغم تلاش‌های مکرر، سرانجام در سال ۲۰۱۱ اعلام کرد که مریخ‌نورد اسپیریت کاملا از کار افتاده است. ناسا قبلا اعلام کرده بود که حتی اگر موفق به برقرار تماس با آپورچونیتی شود، باز هم احتمال قوی وجود دارد که مریخ‌نورد، دیگر نتواند همچون سابق کارایی داشته باشد. اما تا قبل از تماس مریخ‌نورد با مرکز کنترل ماموریت، نمی‌توان از وضعیت قدیمی‌ترین کاوشگر حاضر در مریخ مطمئن بود.